برکت حضور حضرت معصومه (س) در توسعه حوزه‌های علمیه قم
عصر شیعه ـ دریچه کمال به رویت گشوده می‌شود و به دریای علم، دانش و معنویت وارد خواهی شد. سالها از آمدن کریمه اهل بیت(ع) به ایران می‌گذرد و امروز حرم مطهر فاطمه معصومه(س) خانه نور، ایمان و معرفت است؛ معرفتی که از زلال وجود نورانی فاطمه معصومه(س) در حوزه‌های درس و بحث علمی وارد شده است. امروز حوزه‌های علمیه قم به عنوان مهمترین پایگاه‌های ترویج و توسعه فرهنگ شیعی به شمار می‌آیند که فرصتهای کسب دین و دانش را برای طلاب ایرانی و خارجی مهیا کرده است. همزمان با سالروز ورود کریمه اهل بیت(ع) به قم برکات حضورایشان در توسعه حوزه‌های علمیه قم را طی گفت و گو با حجت الاسلام والمسلمین سیدعبدا... فاطمی نیا، استاد اخلاق و معارف اسلامی مورد بررسی و واکاوی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
جناب فاطمی نیا! چرا حضرت معصومه(س) به ایران آمدند و در قم ساکن شدند؟
- امام رضا(ع) در سال 20 هجری قمری با اجبار مأمون و حاکمیت عباسیان مجبور به ترک مدینه و خروج از سرزمین نیاکان طاهرین خود شدند. مأمون ایشان را مجبور کرد تا در مرو یا همان خراسان امروزی ساکن شوند و آن حضرت با اکراه فراوان راهی ایران شدند و حال آنکه پس از شهادت پدربزرگوارشان، سرپرست خانواده خود بودند و حضرت فاطمه معصومه(س) خواهر گرانقدرشان در آن دوران تنها 10 سال داشتند. انس و الفت ویژه و غیرقابل وصفی میان امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) وجود داشت و از زمان هجرت این امام همام به ایران خواهر گرانقدرشان بارها به حضرت نامه نوشتند و از دوری ایشان شکوه داشتند. پس از گذشت یک سال از سکونت امام هشتم(ع) در مرو، سرانجام حضرت طی نامه‌ای به خواهرشان اجازه فرمودند به ایران بیایند تا در کنار ایشان ساکن شوند. حضرت معصومه(س) نیز با این دعوتنامه راهی ایران شدند و در این سفر امامزادگان دیگری نیز کریمه اهل بیت(ع) را همراهی می‌کردند. کاروان در مسیر سفر به خراسان به نزدیکی‌های قم یا همان ساوه امروزی می‌رسد که گروهی از عمال حکومتی مأمون در قالب راهزن به این کاروان حمله می‌کنند و جنگ میان خاندان موسی بن جعفر(ع) و عمال مأمون شدت می گیرد که در این جنگ همه برادران حضرت معصومه(س) به شهادت می‌رسند. کریمه اهل بیت(س) در این محل در اثر لطمات و ناراحتی روحی حاصل از این جنگ بیمار و به شهر قم منتقل می‌شوند.
بر این اساس حضرت فاطمه معصومه(س) قصدی برای ماندن در قم نداشتند، درست است؟
- بله همین طور است و آن بانوی مکرمه پس از اقامت 17 روزه در قم و طی یک دوره بیماری به دیدار حق شتافتند و از آنجا که دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در آن روزگار در قم ساکن بودند، بدن مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) در این شهر به خاک سپرده شد و امروز بارگاه مطهرایشان زیارتگاه همه عاشقان خاندان عترت است.
این بانوی مکرمه در طول سفر به ایران چه نقشی در تبلیغ دین ایفا کردند؟
- سفر حضرت فاطمه معصومه(س) به ایران صرفاً یک سفر خانوادگی و دیدار ایشان با برادرشان حضرت رضا(ع) نبود، بلکه ایشان در طول سفر از هر فرصتی برای ترویج و تبلیغ شیعه و معارف اسلام استفاده می‌کردند و ما می بینیم که توقف 17 روزه کریمه اهل بیت(ع) در قم و رحلت ایشان نیز در مسیر تبلیغ دین و ارزشهای اسلامی صورت گرفت و رحلت مظلومانه ایشان نقش مؤثری بر توسعه فرهنگ شیعی در ایران ایفا کرد و حال آنکه مأمون تلاش می‌کرد با محصور کردن ثامن الحجج(ع) مسیر دین را درگیر انحراف کند.
و حضور حضرت معصومه(س) امروزه قم را به شهر سادات و علویان تبدیل کرده است؟
- بله و همان طور که می‌دانید پس از رحلت حضرت معصومه(س) و مدفون شدن ایشان در قم بسیاری از علویون و فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع) به قم هجرت کرده و در این شهر ساکن شدند. مردم قم نیز در آن روزگار شیفته خاندان وحی بودند و از این مسأله استقبال کردند و بتدریج بیشتر سادات و منتسبان به خاندان عترت به این شهر آمدند. از این روی امروز می‌بینیم که اکثر قریب به اتفاق مردم قم جزو سادات هستند و حتی محله‌هایی هم به آنها اختصاص دارد و خداوند به برکت حضرت معصومه(س) این شهر خشک و بی حاصل را به شهری آباد و مرکز صدور علوم دینی بدل کرده است.
جناب فاطمی نیا! حضرت معصومه(س) عالمه بودند، چنانکه پدر بزرگوارشان پاسخ سؤالات دینی و فقهی مردم را به ایشان ارجاع می دادند. تأثیر حضور حضرت را در توسعه حوزه‌های علمیه قم چطور ارزیابی می‌کنید؟
- پرسش قابل تاملی است و همان طور که اشاره داشتید حضرت فاطمه معصومه(س) بانویی اهل فضل، دانش و علوم فقهی و دینی بودند.
ایشان به همه علوم زمانه خویش احاطه داشتند و جلسات درس و بحث حضرت در مدینه به صورت جدی دنبال می‌شد و امروز می‌بینیم به برکت حضور قدسی این بانوی بی قرینه، قم به پایگاه بزرگ نشر و توسعه فرهنگ شیعی و معارف اهل بیت(ع) تبدیل شده است. چنانکه پس از رحلت حضرت معصومه(س) قم به توسعه علوم دینی شهرت یافت و علما و محدثان برجسته‌ای چون ابراهيم بن هاشم قمى، احمد بن اسحاق قمى، على بن بابويه قمى و ... از اوايل قرن سوم هجرى به بعد، زمينه گسترش علوم و حديث را در اين شهر فراهم کردند. اين حوزه علمیه تداوم یافت و هجرت ملاصدرا فيلسوف نامى شيعه به قم چهره ديگرى به اين حركت داد. سكونت مرحوم فيض كاشانى در قم و تاسيس مدرسه فيضيه در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س)، رشد فكرى و فضاى علمى اين شهر را دگرگون کرد.
اما در سال 1315شمسى مرحوم شيخ عبدالكريم حائرى به قم مهاجرت کرد و حوزه علمیه قم به مدد مجاهدتهای علمی این عالم ربانی جانی تازه گرفت و همه اندیشمندان دینی به این شهر هجرت کردند و امروز به بركت حضور معنوى حضرت فاطمه معصومه(س) مجمع بزرگى از مراجع، آيات عظام و فقيهان و مجتهدان در اين شهر نورانى و ملكوتى ايجاد شده است كه مورد توجه جهانيان قرار دارد.
بفرمایید پیگیری برنامه‌های علمی و دینی در جوار بارگاه منور حضرت معصومه(س) از سوی مراجع عظام چه آثار و برکاتی برای جهان اسلام دارد؟
- این سوال پاسخ بسیار روشنی دارد و قم امروز به برکت حضرت فاطمه معصومه(س) به عنوان قطب علمی، دینی و فقهی جهان شمرده می‌شود، اندیشمندان بسیاری از کشورهای مختلف جهان به این شهر عالم پرور می‌آیند و پای درس علمای شیعی می‌نشینند که همین مسأله نقش مهمی در توسعه فرهنگ شیعی و معارف اهل بیت(ع) دارد.
اندیشمندان خارجی به بارگاه مطهر کریمه اهل بیت(ع) مشرف می‌شوند و بی‌تردید این حسن همجواری و انس معنوی ثمرات ویژه‌ای برای آنها خواهد داشت و با اشاعه فرهنگ این بانوی بزرگ در جهان، معارف ارزشمند ایشان نیز ناشناخته نخواهد ماند.
این مسأله تأکید بر همان نقل قول صریح امام صادق(ع) است که سالهای سال پیش از ورود حضرت معصومه(س) به قم فرمودند: « زمانى مىرسد كه از قم علم و دانش به ديگر شهرها از شرق تا غرب عالم منتشر مىشود، تا جايى كه اين شهر اسوه و الگوى شهرهاى ديگر گشته و هيچ كسی در روى زمين باقى نمىماند كه از قم به او بهرههاى علمى و دينى نرسد تا آنكه زمان ظهور حجت خدا و قائم ما فرا رسد».