ریشه داعش و وهابیت از یک آبشخور است، اگر دست داعشی ها برسد آثار و ابنیه مکه و مدینه را تخریب می کنند

فاطمه فاطمی: نگاه اینها نگاه خوارجی است یعنی فاقد توکل بوده و جاهل گرا و نص گرا هستند و به بهانه مقابله با شیعه در حال تخریب آثار اسلامی و تمدنی اند و توجه ندارند آثار باستانی هر منطقه نشانگر گذشته و تاریخ آن قوم است.

تلاش گروه های تکفیری و در راس آنها داعش برای هدم میراث فرهنگی - تمدنی جهان اسلام از طریق تخریب ابنیه و آثار، بیش از پیش ثابت می کند که دست هایی پنهان عروسک گردان این خیمه شب بازی اند؛ از این رو، با حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی علیزاده موسوی، رییس پژوهشکده حج و زیارت و مولف و محقق درباره فلسفه این تخریب ها به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:

 

آیا مسئله تخریب میراث فرهنگی از قبیل مساجد و قبور بزرگان ریشه در چه چیزی دارد آیا بدعتی است که عده ای آن را وضع کرده اند؟ پیشینه آن به چه زمانی باز می گردد؟

مسئله تخریب و هدم قبور و آثار اسلامی پیشینه ای بیش از  700 سال دارد، چراکه در قرن هفتم هجری ابن تیمیه دیدگاهی را ارائه کرد که بر مبنای آن ساخت بنا بر قبور بدعت بود و باید قبور را تخریب و صاف می کردند، این در حالی بود که قبل از او، از سنت های اصلی مسلمانان که هیچ یک از مذاهب اسلامی نسبت به آن نظر سوئی نداشتند این بود که بر قبور بزرگانشان بنایی ساخته و با حضور در آن مقابر به آنها توسل می جستند.

البته این اندیشه بعد از ابن تیمیه از بین رفت و در قرون هشتم تا یازدهم هجری خبری از آن نیست تا اینکه در قرن دوازدهم محمدبن عبدالوهاب به تخریب آثار و ابنیه اسلامی پرداخت.

گاه به نظر می رسد اینها ضدیت با شیعه دارند اما آنها به اهل سنت نیز رحم نمی کنند تا جایی که سپاه وهابیت قبر زیدبن خطاب، برادر خلیفه دوم را نیز تخریب کرده و قلوب اهل سنت را به درد آورد که در نتیجه اعتراض آنها به این اقدام، کشتار گسترده اهل سنت در شهر طائف رخ داد.

بنابراین، این سنتی است که از این دوران پایه گذاری شد و با افت و خیز در سال های بعد ادامه یافت که اوج آن را در دوران سلطه وهابیت بر حرمین شریفین مشاهده می کنیم، چراکه آنها با یورش، قبرستان بقیع که مزار چهار امام معصوم (ع) و نیز صحابه مورد احترام مسلمانان در آن قرار دارد، را تخریب کردند و اینچنین، تاریخ اسلام را با نگاه خودشان از بین بردند.

 

اخیرا خبری بر خروجی برخی سایت ها و خبرگزاری ها دیده شده مبنی بر اینکه داعش میراث فرهنگی جهان اسلام را از طریق شبکه های مجازی به مزایده می گذارد؛ این سناریو با چه هدف و پشت صحنه ای راهبری می شود؟

باید توجه داشت که نگاه اینها نگاه خوارجی است یعنی فاقد توکل بوده و جاهل گرا و نص گرا هستند و به بهانه مقابله با شیعه در حال تخریب آثار اسلامی و تمدنی اند و توجه ندارند آثار باستانی هر منطقه نشانگر گذشته و تاریخ آن قوم است و اگر از بین برود و نابود شود تفکر، اندیشه و تاریخ متصل به جامعه بریده می شود بدون آنکه اطلاعی برای آیندگان بر جای بماند.

این در حالی است که در روایات آمده: «دوست داشتن وطن از ایمان است» و گذشته یک سرزمین و تاریخ برجای مانده از گذشتگان نوع ایدئولوژی و نگاه آنها را نشان می دهد، علاوه بر اینکه نشانگر میراث ماندگار است، زمینه ای برای عبرت آموزی و بهتر زیستن جامعه است.

اما اینها با نگاه سطحی برخاسته از منطق خوارجی خود، هم دست به تخریب آثار فرهنگی و تمدنی اسلام زده و هم آن را در معرض حراج و تاراج بیگانگان می گذارند.

 

آیا موضوع توجه به میراث فرهنگی و حفظ ابنیه و آثار مختص شیعه است یا سنتی فراگیر در میان عموم مسلمانان؟

بحث مراقب و ابینه به شیعه اختصاص ندارد؛ به عنوان مثال در منطقه ازبکستان قبر امام بخاری دارای حرم و بارگاه است، در کشور مصر قبور امام شافعی و صلاح الدین ایوبی دارای گنبد و بارگاه است و نیز در بغداد قبر ابوحنیفه و سیر عبدالقادر گیلانی را داریم و در شام قبر محی الدین ابن عربی قابل مشاهده است که هیچ یک از اینها شاید مورد توجه شیعه و ائمه شیعه نباشند اما دارای گنبد و بارگاه اند و این اندیشه که شیعه فقط به قبور توجه دارند، دیدگاهی باطل است.

این وضعیت پیش می رود تا در دوران کنونی که این اندیشه و تفکر توسط داعش نمایندگی می شود چراکه تخریب آثار و ابنیه اسلامی به عنوان نماد تمدن اسلامی، در واقع تخریب تمدن اسلام است.

از این رو، این شکال بر وهابیت وارد می شود که آثاری را از بین برده که نشانه تمدن اسلامی است.

یعنی بین وهابیت و داعش از نظر تلاش برای تخریب مظاهرِ تمدن اسلامی شباهت و اشتراک نظر وجود دارد؟

بله، نشانه شناسی ها این واقعیت را نشان می دهد که ریشه داعش و وهابیت از یک آبشخور است و هر دو در یک مکتب فکری اوج گرفته اند و نباید تصور شود داعش غیر از وهابیت و وهابیت غیر از داعش است و این دو با یکدیگر در تضاد هستند.

از سوی دیگر سوء استفاده کنندگان از این وضعیت، دشمنان اسلام اند تا مسلمین به مفاخر خود افتخار نکنند در حالی که غربی ها به میراث فرهنگی خود می بالند و آنها را به عنوان میراث تمدنی حفظ می کنند اما میراث فرهنگی و تمدنی جهان اسلام را مورد هجمه قرار داده اند.

به طور کلی باید توجه داشت این تخریب سه ضلع دارد: نخست اینکه با عقاید مسلمانان مخالف است و باعث تشتت آراء میان آنها می شود، دوم تخریب آثار و پیشینه تمدنی اسلام تا جایی که غرب به زعم خود از آن، دینی بدون پشتوانه تمدنی می سازد  و در ضلع سوم این است که آیندگان اسلام وقتی بخواهند گذشته خود را واکاوی کنند، آنطور که باید و شاید نمی توانند به گذشته خود ببالند.

 

بعضا در رفتارهای تخریبی و به دور از عقل و منطق گروهک های تکفیری تخریب مساجد نیز دیده می شود و حتی تهدید به تخریب مزار مطهر پیامبر اکرم (ص) نیز کرده اند، چرا آنها مساجد را نشانه رفته اند؟

واقعیت این است که بارها گفته اند اگر دستشان برسد به تخریب آثار و ابنیه مکه و مدینه نیز می پردازند چنانکه به دنبال آن بودند که غار ثور، غار حرا و مولدالنبی (ص) را تخریب کنند حتی گفته اند اگر بتوانیم مرقد پیامبر (ص) را نیز هدم می کنیم!

آنها دانسته یا نادانسته به عنوان عامل استعمار عمل کرده اند، شاید اگر استعمار مستقیما وارد عمل می شد در تخریب میراث فرهنگی اسلام تا این اندازه موفق نمی بود! در حالی که اینها در موصل، الرمادی و ... هر گونه آثار مرتبط با مقدسات و هویت دینی مردم را تخریب کرده و حتی مساجد را از بین بردند. این سنت ویران کردن مسجد حتی در وهابیت دیده نمی شود، اما برای از بین بردن آثار مخالفان خود مساجد متعلق به سایر فرق و مذاهب را تخریب می کنند و در واقع در پی قرائت تکفیری از اسلام هستند.

 

با توجه به آنکه گروهک های تکفیری مدعی اسلام ناب هستند آیا در سنت نبوی و آموزه های اسلام موضوع تخریب مسجد محلی از اعراب دارد؟

واقعیت این است که مسجد در تاریخ اسلام مرکز و پایگاه مهم دینی شناخته شده و همیشه از احترام خاصی برخوردار بوده است، حتی ابن تیمیه با همه مخالفت هایش با آموزه های اسلامی، هرگز جسارتی به مسجد نداشته است اما گروهک های تکفیری در این باره نیز مانند دیگر امور غیردینی و غیرعقلانی همچون جهاد نکاح عمل کرده و تخریب مساجد را نیز مورد توجه قرار داده اند.