مثلث طلایی پوشش اسلامی؛ ایرانی، امنیت و احترام
پوشش هر فرد ملاکی برای قضاوت درباره سایر رفتارهای وی است، در واقع افراد با انتخاب پوشش مناسب علاوه بر اثرگذاری روی نگاهی که سایر اشخاص به آنها دارند، بر مراودات اجتماعی خود نیز اثر می‌گذارد.
پوشش هر فرد ملاکی برای قضاوت درباره سایر رفتارهای وی است، در واقع افراد با انتخاب پوشش مناسب علاوه بر اثرگذاری روی نگاهی که سایر اشخاص به آنها دارند، بر مراودات اجتماعی خود نیز اثر می‌گذارد. این درحالی است که در طول سال‌ها جامعه به سمتی پیش رفته که زنان و مردان از لباس‌های متنوع بهره می‌برند و بیشتر آنها با ترکیب پوشش اسلامی- ایرانی تلاش می‌کنند تا عرف و هنجارهای اجتماعی را رعایت کنند. رعایت دقیق این اصول باعث می‌شود که جامعه نیز از امنیت و آسودگی برخوردار شود. براین اساس برای بررسی نقش پوشش اسلامی ایرانی بر تأمین امنیت اجتماعی با دکتر سید محسن اصغری نکاح، روانشناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد به گفت‌وگو نشستیم.
استفاده از پوشش اسلامی ایرانی مطابق با هنجارهای جامعه چه اثرات مثبتی بر روابط اجتماعی افراد می‌گذارد؟
لباس و پوشش جزو زبان بدن محسوب می‌شود و پیام‌های زیادی را به دیگران منتقل می‌کند. دین اسلام، دین فطرت و فضیلت است و انسان را موجودی دارای کرامت و شخصیت می‌داند و مبتنی بر عقل است، لذا اگر توصیه‌هایی بر این مبنا دارد، صلاح فرد و جامعه را درنظر می‌گیرد. توجه داشته باشید پوشش به‌عنوان بعد خارجی ، قبل از هرچیز ما را در معرض دید سایر اشخاص قرار می‌دهد، هم می‌تواند به آنها پیام دهد و هم روی دیگران تاثیر بگذارد. براین اساس در اسلام به آراستگی، پاکیزگی و استفاده از رنگ‌های متنوع برای پوشش تاکید شده است، فرد می‌تواند نیازهای فردی و خانوادگی خود را برطرف کند و هم به نیازهای جامعه پاسخ دهد، همچنین فرصت‌های مناسب برای تعامل هنجارمند فارغ از نگاه‌های نامتعارف در سطح جامعه به وجود آورد. براین اساس آنچه که در بین تعاملات افراد نقش‌آفرین است شایستگی‌ها و مهارت‌های آنهاست.
باتوجه به توضیحاتی که دادید، در صورت بی‌توجهی اشخاص به معیارهای پوششی، جامعه باید متحمل چه‌آسیب‌هایی شود؟
اسلام در بعد اجتماعی و شخصی توصیه‌هایی را برای مردم دارد. به عنوان مثال حدی از عرف و چهارچوب‌های اعتقادی را به افراد برای حضور در جامعه پیشنهاد داده است تا رعایت کنند، از سوی دیگر در خانواده و در بین همسران توصیه به استفاده از رنگ‌های شاد و متنوع کرده است. بنابراین از نظر فردی و اجتماعی به صلاح همه است که زمینه تعامل شایسته و امنیت در جامعه فراهم می‌شود. ما باید بپذیریم نیازها باید مدیریت شوند تا در فضای مناسب خود بروز پیدا کنند، برخی مواقع در سطح جامعه پوشش‌هایی مشاهده می‌شود که محرک هستند و عوامل بی‌اخلاقی را به جای ویژگی‌های شخصیتی فرد نشان می‌دهند و خود را در معرض همگان قرار می‌دهند. همه افراد نیازهای مختلف دارند، اما آنها را با دیگران سهیم نمی‌شوند و تخطی از این حریم نوعی ناهنجاری به شمار می‌رود. در این زمینه هم جامعه دچار مشکلات فراوان می‌شود، هنجارشکنی در این زمینه هم خانواده‌ها را دچار تزلزل می‌کند و هم سایر افراد از لحاظ اخلاق اجتماعی هیچ‌گاه نمی‌پذیرند که فردی در جامعه پوششی نامناسب داشته باشد، این شیوه به طور حتم بازخوردهای منفی به همراه خواهد داشت. یادتان باشد پوشش و حجاب برای این نیست که افراد در جامعه فعالیت نکنند بلکه برعکس به این دلیل است که افراد با وضعیت مناسب و در امنیت کامل با هم تعامل داشته باشند.
پس استفاده از پوشش مناسب هم بر تعاملات افراد و هم بر امنیت فردی و اجتماعی اثرگذار است، با توجه به این امر چگونه می‌توان پوشش اسلامی ایرانی را در جامعه نهادینه کرد؟
خوشبختانه بیشتر بانوان جامعه ایرانی گرایش‌ها، تمایلات، دغدغه‌های دینی و فرهنگی دارند، مادران و خواهران ما درک و فهم بسیاری در این مورد دارند. اگر در جامعه می‌بینیم در زمینه پوشش، سلایق و تفاوت‌های زیادی وجود دارد، به این دلیل است که در مسئله پوشش و حجاب فرهنگسازی گسترده و مناسبی انجام نشده است، اگر به این دغدغه‌ها رسیدگی شود، قوانینی براساس امنیت و آسایش خانواده و جامعه تدوین شود، بسیاری از افراد از پوشش اسلامی-ایرانی استقبال می‌کنند.
پس باید نهادها و سازمان‌های مسئول بیشتر در این حوزه فعالیت داشته باشند، حال این سئوال مطرح می‌شود که مهمترین متولی آموزش در معیارهای صحیح پوششی در جامعه چه نهادهایی هستند؟
یکی از مشکلات اساسی ما در این مورد عدم فرهنگسازی مناسب است که ایجاد آن از وظایف نهادهای آموزشی و ارتباطی است. به عبارتی رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های سمعی و بصری و مکتوب می‌توانند در این زمینه تاثیرگذار باشند. به این موارد البته بحث شبکه‌های اجتماعی نیز اضافه شده است، فضایی در دنیای مجازی که باید آن را مدیریت کرد.
در برخوردهای اجتماعی نیز آیا می‌توان چنین اثرگذاری را داشت؟
باورهای اسلامی باید از شیوه‌هایی که اشاره شد منتقل شود. از سویی نیز باید افرادی که از پوشش مناسب استفاده کنند، مورد توجه بیشتر قرار گیرند. درواقع انتظار داریم که از طریق رسانه‌ها و صداوسیما به ارزش‌های فردی این افراد توجه شود. باید نسبت در محتوای فیلم‌ها و سریال‌ها توجه بیشتر داشت. اینکه ندانسته نشان ندهیم شخصیت‌های موفق، پوشش‌های غیرمتعارف دارند، اما به افرادی هنجارهای اجتماعی و مذهبی را رعایت می‌کنند، نقش افراد ناموفق و دارای مشکلات اقتصادی و اجتماعی سپرده شود. علاوه براین باید با افرادی که عرف را رعایت نمی‌کنند، برخورد قاطعی داشت.
تا به اینجا همه تصمیمات به افراد و نوع لباسی که استفاده می‌کنند باز می‌گردد، اما واقعیت این است که تولیدات نیز در این حوزه باید مدیریت شود.
بله، بحث دیگر به حوزه تولیدات لباس باز می‌گردد، متاسفانه در این زمینه نیز اقدام جدی انجام نداده‌ایم و افراد برای انتخاب و خرید لباس دچار محدودیت هستند و لباسی که اصول پوشش اسلامی- ایرانی را رعایت کرده باشد، بسیار محدود است. گاهی به همین دلیل افراد به ناچار باید مدل و نوعی از لباس را انتخاب کند که موردپسند نیست.
این امر موجب بروز تغییرات نا خواسته در سلایق و انتخاب‌های فرد نخواهد شد؟
ممکن است این اتفاق باعث تغییر ذائقه در پوشش افراد مشود که مسئولان امر باید در این مورد چاره‌اندیشی کنند. امیدواریم با انجام کار فرهنگی و تربیتی این مشکلات حل شود. متولیان تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش در این زمینه می‌توانند نقش داشته باشند، همچنین خانواده‌ها به عنوان پایه و اصل اساسی مهمترین نقش را برعهده دارند. والدین از طریق ارتباط نزدیک با فرزندان و راهنمایی‌شان می‌توانند در انتخاب نوع پوشش مناسب در سطح جامعه به آنها کمک می‌کنند.خانواده‌ها باید همواره فرهنگ و اصول تربیتی را برای تربیت مناسب فرزندان تقویت کنند، زیرا همه رفتارها و کارهای والدین در نوع نگرش فرزندان در آینده تاثیرگذار است.
از چه ابزارهای تشویقی می‌توان در این حوزه بهره برد؟
مهمترین مشوق، فرهنگسازی برای همه افراد در جامعه است و باید پیامدهای استفاده از پوشش‌های نامناسب را بازگو کنیم و تاثیرات پوشش اسلامی ایرانی را بیان کنیم. درواقع ارزش‌ها، رفتارها و عملکرد مناسب را در جامعه و خانواده گسترش بدهیم تا افراد آنها را تجربه کنند و گرایش پیدا کنند. از طرفی دیگر بارمنفی ارزش ضدایی را کم کنیم و با آنها مبارزه کنیم. همچنین پوشش‌های متنوع و متناسب با پوشش اسلامی ایرانی که با سلیقه‌های مختلف سازگاری داشته باشد را ترویج کنیم.
مهمترین آسیبی که خانواده‌ها از بی‌توجهی خود و جامعه به پوشش اسلامی-ایرانی می‌بینند، چیست؟
خانواده در پیشگیری از معضلات و هم مسیر انتخابی فرزندان سهیم است، اما با افزایش رسانه‌های دیداری، شنیداری، مکتوب و شبکه‌های اجتماعی وظیفه والدین بسیار سنگین تر می‌شود. بارها در فیلم‌ها و برنامه‌ها می‌بینیم که برخی مراودات و نوع پوشش هنرمندان متفاوت از دیگران است و این نوع رفتار در بین مردم رواج پیدا کرده است. فرزندان ما این افراد را به طور مداوم مشاهده می کنند و تضادی بین تربیت اسلامی و ایرانی خانواده و مدرسه تفاوت وجود دارد.
اساس خانواده یعنی مرد و زن در این زمینه دچار مشکلات می‌شوند و با وجود پوشش‌های مختلف در سطح جامعه با تعارض مواجه می شوند. بیشار زنان سعی می‌کنند که مسائل مربوط به خانواده را رعایت کنند و پوشش مناسب اسلامی-ایرانی داشته باشند اما برخی نیز این مسائل را رعایت می‌کنند و مردان با وجود پوشش نامناسب در معرض تحریکات و رفتارهای ناپسند قرار می گیرند که به طور ناخودآگاه و به مروز زمان سبب مشکلات خانوادگی و بروز اختلاف میان زوجین می‌شود. ممکن است ارتباط صمیمانه بین زن و شوهر دچار لغزش شود و به دلیل مقایسه کردن پوشش این افراد با همسر، اختلاف خانوادگی به وجود می‌آید. زنان نمی‌پذیرند که همسرانشان، آنها را با سایرین مقایسه کنند و به دلیل کم توجهی مراوادات همسران تحت تاثیرقرار می‌گیرد.به نظر می‌رسد این آسیب‌ها امنیت خاطر افراد در خانواده با مشکل مواجه می‌کند و با مدیریت کردن رفتار و اخلاق در جامعه می توانیم با این معضلات مبارزه کرد. با وجود یک پوشش مناسب اسلامی ایرانی می‌توان امنیت بیشتری در جامعه به وجود آورد درواقع هرکس با انتخاب پوشش خود، دیگران را به دوستی، انتخاب همسر و نحوه برخورد دعوت می‌کند و آینده فرد رقم میخورد. زمانی که نوع پوشش مناسب نباشد، در انتخاب همکار، دوست و فرد مناسب برای زندگی مشترک دچار مشکل می‌شود.