(
امتیاز از 2040
)
افشاي نحوه محاكمه «شهيد ثاني» به كمك يك نسخه خطي در تركيه
عصر شیعه ـ 13 شوال زادروز بزرگ فقیه عالم تشیع، «زیدالدین‌بن علی» معروف به «شهید ثانی» است، به همین منظور با حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری از پژوهشگران و محققان حوزه علمیه قم و رئیس مؤسسه کتابشناسی شیعه در خصوص جایگاه علمی شهید ثانی گفت‌وگو کردیم که مشروح آن در پی می‌آید.
آثار کاربردی «شهید ثانی» همچنان در صدر حوزه‌های علمیه است
* لطفاً در ابتدا درباره خاندان شهید ثانی که از مفاخر عالم تشیع هستند و جایگاه علمی «ایشان توضیحاتی ارائه بفرمایید؟
-«شهید ثانی» و خاندان شهید ثانی از خاندان بسیار پربرکت در تاریخ تشییع هستند، یکی از اجداد شهید ثانی در قرن هفتم از شاگردان «علامه حلی» است، شهید ثانی از علمای بزرگ قرن دهم هجری است که در سال 911 هجری قمری متولد شدند و در ماه شعبان 965 قمری در استانبول به شهادت رسیده است، با اینکه عمر نسبتاً کوتاهی دارد، یعنی حدود 54 سال عمر کرده است، در عین حال با همان عمر کوتاه با وجود سفرهای متعدد علمی به مصر، مکه، مدینه، دمشق، بیت‌المقدس و عراق، آثار سودمند و بسیار ارزنده‌ای از خودش باقی گذاشته است و شاگردان بسیار بزرگی را پرورش داده است که معروف‌ترین آنها «پدر شیخ بهایی» ـ شیخ‌بهاالدین عاملی ـ است، همچنین «سیدنورالدین موسوی عاملی جبعی»، «سید علی حسینی عاملی جبعی» صاحب «مدارک»، «شیخ حسین عالمی حارثی همدانی» صاحب «معالم»، «شیخ ابوالقاسم عاملی» می‌توان نام برد.
شهید ثانی از علمای «جبل عامل» لبنان است، وی در روستای «جباع» یا «جبع» شاگردان بسیاری تربیت کرده و آثار علمی بسیار مفیدی که تا زمان ما مورد استفاده، مراجعه و مطالعه است، به بیان دیگر آثار «شهیدثانی» تقریباً تمام آثارش در زمان ما مورد استفاده است و یکی از معروف‌ترین کتابهای درسی حوزه علمیه به نام «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة» (شرح لمعه) است که توسط «شهید ثانی» به رشته تحریر در آمده است.
کتاب معروف اخلاقی «شهید ثانی» «منیة المرید فی آداب المفید و المستفید» نام دارد که در آن آداب تعلیم و تعلم، آداب شاگرد و استاد پرداخته شده است که جز بهترین کتاب‌ها در این زمینه است، به طوری که بارها در ایران، عراق و لبنان چاپ شده و ترجمه فارسی متعددی از آن در دست است.
«منیة المرید» شهید ثانی، کتابی که نظیر آن در علم اخلاق مشاهده نمی‌شود
*به برخی تالیفات «شهید ثانی» در زمینه اخلاق اسلامی اشاره می‌کنید؟
«شهید ثانی» در عین حالی که فقیه والامقام است، استاد اخلاق بزرگی هستند، آثار اخلاقی ایشان غیر از «منیة المرید فی آداب المفید و المستفید»، «اسرار فی الصلاة» که در رابطه با نماز است که بسیار مورد استفاده فقها قرار گرفته است، به طوری که امام‌خمینی (ره) در کتاب «آداب الصلوة» از کتاب ایشان استفاده کرده است، کتاب « کشف الریبة عن احکام الغیبة» که در مذمت غیبت و بدگویی به رشته تحریر در آمده است، «مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد» دیگر اثر اخلاقی «شهید ثانی» است که کسانی که عزیزان‌شان از دنیا می‌روند، این کتاب تسکین دل داغدیدگان است، به طور کلی شخصیت «شهید ثانی» یک شخصیت اخلاقی، بسیار وارسته و دارای عمری پربرکت است.
در فقه نیز به جز کتاب «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة»، بزرگترین کتاب فقهی ایشان «مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام» است.
«شهید ثانی» با تسلط کامل بر مذاهب اهل سنت به تقریب مذاهب اسلامی کمک کرد
* به سفرهای «شهید ثانی» به کشورهای مختلف اشاره داشتید، نقش ایشان در تقریب مذاهب اسلامی را چگونه میبینید؟
- یکی از خصوصیات «شهید ثانی» این است که با علمای اهل‌سنت مراوده و رفت و آمدهای زیادی داشته و پیش بسیاری از علمای اهل سنت درس خوانده است، حدود 2 سال از اساتید متعدد سنی استفاده کرد، از این جهت می‌توان گفت، «شهید ثانی» یکی از پیشتازان تقریب و پیشتازان عالمانی که در بین شیعه و سنی زندگی مسالمت‌آمیز داشتند، منتها حکام عثمانی به دلیل سعایت‌ها و به خطر افتادن منافع سلطه‌شان، «شهید ثانی» را به شهادت رساند.
شایان ذکر است، «شهید ثانی» کتابهای اربعه اهل سنت نظیر شافعی‌ها و حنفی‌ها را تدریس می‌کرد و استاد مذاهب اربعه غیر از شیعه بود، حدود 5 سال در شهر بعلبک در مدرسه «نوریه» بعلبک- هنوز هم این مدرسه برقرار است- در کنار مسجد جامع «بعلبک»، فقه اهل سنت را غیر از فقه شیعه را تدریس می‌کرد و طبق مذهب آنها فتوا داده است، از این جهت یکی از ویژگی‌های «شهید ثانی» احاطه زیاد‌شان بر مبانی و کتابهای اهل سنت است.
«شهید ثانی» با فرستادن شاگردانش از اوضاع جامعه شیعی ایران اطلاع می‌یافت
* ایا شهید ثانی سفری به ایران داشته‌اند؟
- شهید ثانی به ایران سفر نداشتند.
* با توجه به اینکه در زمان حکومت صفویان و انتخاب مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی و هجرت علمای شیعه به ایران، چرا «شهیدثانی» به ایران نیامد؟
- البته ما شرایط «شهید ثانی» را نمی‌دانیم، چه بسا اگر ایشان به ایران می‌آمد، بیشتر تحت فشار قرار می‌گرفت، ولی «شهید ثانی»، شاگردانش را به ایران از جمله «پدر شیخ بهایی» را فرستاده است و از او گزارش سفر خواست، «پدر شیخ بهایی» نیز گزارش سفر را برای «شهید ثانی» فرستاد، این گزارش چاپ شده است، همچنین شاگرد دیگر ایشان به نام «بن عودی» نیز به ایران حتی مشهد آمده است، عمدتاً شاگردان «شهید ثانی» برای تهیه گزارش و برآورد اوضاع به ایران سفر داشتند، همچنین شاید اگر «شهید ثانی» به ایران می‌آمد، حوزه جبل عامل از هم می‌پاشید و تحت فشار بیشتری قرار می‌گرفت.
نثر روان و پرداختن به مسائل مورد نیاز جامعه از ویژگی‌های آثار «شهیدثانی» است
* ویژگی‌های آثار علمی «شهیدثانی» را برمی‌شمارید؟
- از ویژگی‌های آثار «شهید ثانی» این است که نثر روان و گویایی دارد و به مسائل مورد ابتلاء و نیاز جامعه پرداخته است، به طوری که کتابهای اخلاقی ایشان به نوعی مورد نیاز مسلمانان بوده است، همچنین به لحاظ اینکه «شهید ثانی» اطلاعات کافی از اهل سنت داشته آست، میدید که در میان علمای اهل سنت یا کتابهای اهل سنت موضوعی بوده که جای آن در میان کتابهای شیعه خالی بوده، سعی کرده است، این کاستی‌ها را جبران کند و مشابه آن را طبق مبنای شیعه بنویسد.
«بدایة الدرایة » شهید ثانی، کتاب فشرده‌ای در علم حدیث نوشت که می‌توان گفت، وی اولین دانشمند شیعی است که در این زمینه دست به تالیف زد، یا کتاب «منیة المرید فی آداب المفید و المستفید» نیز اولین کتاب آداب تعلیم و تعلم است.
همچنین اهتمام زیادی که ایشان به شرح آثار «شهید اول» داشت، کتاب‌هایی نظیر «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة»، «المقاصدالعلیة فی شرح الالفیة» و «الفوائدالملیة فی شرح النفلیة» ارتباط وسیع و محکمی بین «شهید اول» و «شهید ثانی» را نشان می‌دهد.
* آثاری از نسخ خطی «شهید ثانی» در ایران است؟
-برخی از کتب «شهید ثانی» در زمان‌های مختلف از بین رفته است، در بیشتر کتاب‌خانه‌های عمومی ایران نظیر کتابخانه آستان قدس، آیت‌الله مرعشی آثار خطی ایشان موجود است، همه کتابهای موجود شهید چاپ شده است و کتاب چاپ نشده‌ای از ایشان اکنون داریم.
«قطب‌الدین نهروانی» نحوه شهادت «ثانی» را بازگو می‌کند
* اوضاع سیاسی دوران «شهید ثانی» را تشریح کنید؟
-اوضاع سیاسی آن زمان در سایه امپراطوری عثمانی و افزایش فشار بر شیعیان رقم خورد، در آن زمان دولت سوریه فعلی، لبنان فعلی، عراق، اردن و مصر همه تحت سلطه دولت عثمانی بوده است و دولت عثمانی اختلافات عمیق و ریشه‌داری با دولت صفوی که دولت شیعی بود، داشت و چون قدرت مبارزه با دولت شیعی ایران را نداشت، فشار زیاد به شیعیان می‌آورد که ساکن در مناطق تحت سلطه عثمانی بودند، یکی از این آثار، دستگیری «شهید ثانی» و به شهادت رساندن ایشان که دولت عثمانی مرتکب شده است، بعد از شهادت «شهید ثانی»، شاگردان ایشان پراکنده شدند و به ایران آمدند، البته «پدر شیخ بهایی» در زمان حیات ایشان به ایران آمد، به عبارتی دیگر «شهید ثانی» از طریق شاگردانش نظیر «پدر شیخ بهایی» بیشترین تأثیر را برحوزه‌های علمیه شیعه در ایران یعنی در قزوین، اصفهان و مشهد آن روز داشتند و می‌توانیم بگوییم بیشترین تأثیر را از مکتب «شهید ثانی» داریم.
به هر حال «شهید ثانی» دوران بسیار سختی را گذرانده است، شاگردش «بن عودی» که از شاگردان به نام ایشان است، در این زمینه می‌گوید: «در ده سال آخر عمرش دائما از دست دشمنانش متواری بود و از این کوه به آن کوه و از این روستا به روستای دیگر پناه می‌برد و در آخر عمر هم به مکه و کعبه پناه برد.»، در ماه رجب در مسجد‌الحرام در حین طواف دستگیر شد؛ یعنی دولت عثمانی آن روز، ظالمانه «شهید ثانی» را در مسجد‌الحرام دستگیر کرد، بر خلاف قوانین که در این زمینه باید رعایت شود و در استانبول بدون محاکمه، بدون دفاع و به جرم تشییع، در استانبول به شهادت رسید و امروز مزاری از «شهیدثانی» باقی نمانده است.
نسخه خطی در کتابخانه‌ای واقع در ترکیه پرده از شهادت «ثانی» بر می‌دارد
در مورد نحوه شهادت «شهید ثانی» چون هیچ یک از علمای شیعه و یا شیعیان در جلسه محاکمه ایشان حضور نداشتند، فقط یک گزارش داریم از علمای اهل سنت به نام «نهروانی» که اخیراً به دست آمده است که در آنجا بیان می‌شود بدون محاکمه با ضربت شمشیر، شهید را به قتل رساند، ابتدا کف پاهای ایشان را به رسم دولت عثمان مجروح کردند، شکافتند و شکنجه دادند، بعد شهید را گردن زدند که در آن گزارش آمده است که در آخرین لحظات «شهید ثانی» اظهار جزع و فزع نمی‌کرد و با آرامش به استقبال شهادت رفت.
این گزارش اخیراً در کتابخانه‌ای واقع در ترکیه، در ذیل سفرنامه «قطب‌الدین نهروانی» از علمای معاصر «شهید ثانی» آمده که طی دو صفحه نحوه شهادت ایشان را بازگو می‌کند که مدتها به شکل محرمانه نگهداری می‌شد،«نهروانی» در جلسه دادگاه حاضر بوده و با اینکه از علمای اهل سنت است، در این کتاب از «شهید ثانی» تعریف و تمجید کرده است.
آثار کاربردی «شهید ثانی» همچنان در صدر حوزه‌های علمیه است
* لطفاً در ابتدا درباره خاندان شهید ثانی که از مفاخر عالم تشیع هستند و جایگاه علمی «ایشان توضیحاتی ارائه بفرمایید؟
-«شهید ثانی» و خاندان شهید ثانی از خاندان بسیار پربرکت در تاریخ تشییع هستند، یکی از اجداد شهید ثانی در قرن هفتم از شاگردان «علامه حلی» است، شهید ثانی از علمای بزرگ قرن دهم هجری است که در سال 911 هجری قمری متولد شدند و در ماه شعبان 965 قمری در استانبول به شهادت رسیده است، با اینکه عمر نسبتاً کوتاهی دارد، یعنی حدود 54 سال عمر کرده است، در عین حال با همان عمر کوتاه با وجود سفرهای متعدد علمی به مصر، مکه، مدینه، دمشق، بیت‌المقدس و عراق، آثار سودمند و بسیار ارزنده‌ای از خودش باقی گذاشته است و شاگردان بسیار بزرگی را پرورش داده است که معروف‌ترین آنها «پدر شیخ بهایی» ـ شیخ‌بهاالدین عاملی ـ است، همچنین «سیدنورالدین موسوی عاملی جبعی»، «سید علی حسینی عاملی جبعی» صاحب «مدارک»، «شیخ حسین عالمی حارثی همدانی» صاحب «معالم»، «شیخ ابوالقاسم عاملی» می‌توان نام برد.
شهید ثانی از علمای «جبل عامل» لبنان است، وی در روستای «جباع» یا «جبع» شاگردان بسیاری تربیت کرده و آثار علمی بسیار مفیدی که تا زمان ما مورد استفاده، مراجعه و مطالعه است، به بیان دیگر آثار «شهیدثانی» تقریباً تمام آثارش در زمان ما مورد استفاده است و یکی از معروف‌ترین کتابهای درسی حوزه علمیه به نام «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة» (شرح لمعه) است که توسط «شهید ثانی» به رشته تحریر در آمده است.
کتاب معروف اخلاقی «شهید ثانی» «منیة المرید فی آداب المفید و المستفید» نام دارد که در آن آداب تعلیم و تعلم، آداب شاگرد و استاد پرداخته شده است که جز بهترین کتاب‌ها در این زمینه است، به طوری که بارها در ایران، عراق و لبنان چاپ شده و ترجمه فارسی متعددی از آن در دست است.
«منیة المرید» شهید ثانی، کتابی که نظیر آن در علم اخلاق مشاهده نمی‌شود
*به برخی تالیفات «شهید ثانی» در زمینه اخلاق اسلامی اشاره می‌کنید؟
«شهید ثانی» در عین حالی که فقیه والامقام است، استاد اخلاق بزرگی هستند، آثار اخلاقی ایشان غیر از «منیة المرید فی آداب المفید و المستفید»، «اسرار فی الصلاة» که در رابطه با نماز است که بسیار مورد استفاده فقها قرار گرفته است، به طوری که امام‌خمینی (ره) در کتاب «آداب الصلوة» از کتاب ایشان استفاده کرده است، کتاب « کشف الریبة عن احکام الغیبة» که در مذمت غیبت و بدگویی به رشته تحریر در آمده است، «مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد» دیگر اثر اخلاقی «شهید ثانی» است که کسانی که عزیزان‌شان از دنیا می‌روند، این کتاب تسکین دل داغدیدگان است، به طور کلی شخصیت «شهید ثانی» یک شخصیت اخلاقی، بسیار وارسته و دارای عمری پربرکت است.
در فقه نیز به جز کتاب «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة»، بزرگترین کتاب فقهی ایشان «مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام» است.
«شهید ثانی» با تسلط کامل بر مذاهب اهل سنت به تقریب مذاهب اسلامی کمک کرد
* به سفرهای «شهید ثانی» به کشورهای مختلف اشاره داشتید، نقش ایشان در تقریب مذاهب اسلامی را چگونه میبینید؟
- یکی از خصوصیات «شهید ثانی» این است که با علمای اهل‌سنت مراوده و رفت و آمدهای زیادی داشته و پیش بسیاری از علمای اهل سنت درس خوانده است، حدود 2 سال از اساتید متعدد سنی استفاده کرد، از این جهت می‌توان گفت، «شهید ثانی» یکی از پیشتازان تقریب و پیشتازان عالمانی که در بین شیعه و سنی زندگی مسالمت‌آمیز داشتند، منتها حکام عثمانی به دلیل سعایت‌ها و به خطر افتادن منافع سلطه‌شان، «شهید ثانی» را به شهادت رساند.
شایان ذکر است، «شهید ثانی» کتابهای اربعه اهل سنت نظیر شافعی‌ها و حنفی‌ها را تدریس می‌کرد و استاد مذاهب اربعه غیر از شیعه بود، حدود 5 سال در شهر بعلبک در مدرسه «نوریه» بعلبک- هنوز هم این مدرسه برقرار است- در کنار مسجد جامع «بعلبک»، فقه اهل سنت را غیر از فقه شیعه را تدریس می‌کرد و طبق مذهب آنها فتوا داده است، از این جهت یکی از ویژگی‌های «شهید ثانی» احاطه زیاد‌شان بر مبانی و کتابهای اهل سنت است.
«شهید ثانی» با فرستادن شاگردانش از اوضاع جامعه شیعی ایران اطلاع می‌یافت
* ایا شهید ثانی سفری به ایران داشته‌اند؟
- شهید ثانی به ایران سفر نداشتند.
* با توجه به اینکه در زمان حکومت صفویان و انتخاب مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی و هجرت علمای شیعه به ایران، چرا «شهیدثانی» به ایران نیامد؟
- البته ما شرایط «شهید ثانی» را نمی‌دانیم، چه بسا اگر ایشان به ایران می‌آمد، بیشتر تحت فشار قرار می‌گرفت، ولی «شهید ثانی»، شاگردانش را به ایران از جمله «پدر شیخ بهایی» را فرستاده است و از او گزارش سفر خواست، «پدر شیخ بهایی» نیز گزارش سفر را برای «شهید ثانی» فرستاد، این گزارش چاپ شده است، همچنین شاگرد دیگر ایشان به نام «بن عودی» نیز به ایران حتی مشهد آمده است، عمدتاً شاگردان «شهید ثانی» برای تهیه گزارش و برآورد اوضاع به ایران سفر داشتند، همچنین شاید اگر «شهید ثانی» به ایران می‌آمد، حوزه جبل عامل از هم می‌پاشید و تحت فشار بیشتری قرار می‌گرفت.
نثر روان و پرداختن به مسائل مورد نیاز جامعه از ویژگی‌های آثار «شهیدثانی» است
* ویژگی‌های آثار علمی «شهیدثانی» را برمی‌شمارید؟
- از ویژگی‌های آثار «شهید ثانی» این است که نثر روان و گویایی دارد و به مسائل مورد ابتلاء و نیاز جامعه پرداخته است، به طوری که کتابهای اخلاقی ایشان به نوعی مورد نیاز مسلمانان بوده است، همچنین به لحاظ اینکه «شهید ثانی» اطلاعات کافی از اهل سنت داشته آست، میدید که در میان علمای اهل سنت یا کتابهای اهل سنت موضوعی بوده که جای آن در میان کتابهای شیعه خالی بوده، سعی کرده است، این کاستی‌ها را جبران کند و مشابه آن را طبق مبنای شیعه بنویسد.
«بدایة الدرایة » شهید ثانی، کتاب فشرده‌ای در علم حدیث نوشت که می‌توان گفت، وی اولین دانشمند شیعی است که در این زمینه دست به تالیف زد، یا کتاب «منیة المرید فی آداب المفید و المستفید» نیز اولین کتاب آداب تعلیم و تعلم است.
همچنین اهتمام زیادی که ایشان به شرح آثار «شهید اول» داشت، کتاب‌هایی نظیر «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة»، «المقاصدالعلیة فی شرح الالفیة» و «الفوائدالملیة فی شرح النفلیة» ارتباط وسیع و محکمی بین «شهید اول» و «شهید ثانی» را نشان می‌دهد.
* آثاری از نسخ خطی «شهید ثانی» در ایران است؟
-برخی از کتب «شهید ثانی» در زمان‌های مختلف از بین رفته است، در بیشتر کتاب‌خانه‌های عمومی ایران نظیر کتابخانه آستان قدس، آیت‌الله مرعشی آثار خطی ایشان موجود است، همه کتابهای موجود شهید چاپ شده است و کتاب چاپ نشده‌ای از ایشان اکنون داریم.
«قطب‌الدین نهروانی» نحوه شهادت «ثانی» را بازگو می‌کند
* اوضاع سیاسی دوران «شهید ثانی» را تشریح کنید؟
-اوضاع سیاسی آن زمان در سایه امپراطوری عثمانی و افزایش فشار بر شیعیان رقم خورد، در آن زمان دولت سوریه فعلی، لبنان فعلی، عراق، اردن و مصر همه تحت سلطه دولت عثمانی بوده است و دولت عثمانی اختلافات عمیق و ریشه‌داری با دولت صفوی که دولت شیعی بود، داشت و چون قدرت مبارزه با دولت شیعی ایران را نداشت، فشار زیاد به شیعیان می‌آورد که ساکن در مناطق تحت سلطه عثمانی بودند، یکی از این آثار، دستگیری «شهید ثانی» و به شهادت رساندن ایشان که دولت عثمانی مرتکب شده است، بعد از شهادت «شهید ثانی»، شاگردان ایشان پراکنده شدند و به ایران آمدند، البته «پدر شیخ بهایی» در زمان حیات ایشان به ایران آمد، به عبارتی دیگر «شهید ثانی» از طریق شاگردانش نظیر «پدر شیخ بهایی» بیشترین تأثیر را برحوزه‌های علمیه شیعه در ایران یعنی در قزوین، اصفهان و مشهد آن روز داشتند و می‌توانیم بگوییم بیشترین تأثیر را از مکتب «شهید ثانی» داریم.
به هر حال «شهید ثانی» دوران بسیار سختی را گذرانده است، شاگردش «بن عودی» که از شاگردان به نام ایشان است، در این زمینه می‌گوید: «در ده سال آخر عمرش دائما از دست دشمنانش متواری بود و از این کوه به آن کوه و از این روستا به روستای دیگر پناه می‌برد و در آخر عمر هم به مکه و کعبه پناه برد.»، در ماه رجب در مسجد‌الحرام در حین طواف دستگیر شد؛ یعنی دولت عثمانی آن روز، ظالمانه «شهید ثانی» را در مسجد‌الحرام دستگیر کرد، بر خلاف قوانین که در این زمینه باید رعایت شود و در استانبول بدون محاکمه، بدون دفاع و به جرم تشییع، در استانبول به شهادت رسید و امروز مزاری از «شهیدثانی» باقی نمانده است.
نسخه خطی در کتابخانه‌ای واقع در ترکیه پرده از شهادت «ثانی» بر می‌دارد
در مورد نحوه شهادت «شهید ثانی» چون هیچ یک از علمای شیعه و یا شیعیان در جلسه محاکمه ایشان حضور نداشتند، فقط یک گزارش داریم از علمای اهل سنت به نام «نهروانی» که اخیراً به دست آمده است که در آنجا بیان می‌شود بدون محاکمه با ضربت شمشیر، شهید را به قتل رساند، ابتدا کف پاهای ایشان را به رسم دولت عثمان مجروح کردند، شکافتند و شکنجه دادند، بعد شهید را گردن زدند که در آن گزارش آمده است که در آخرین لحظات «شهید ثانی» اظهار جزع و فزع نمی‌کرد و با آرامش به استقبال شهادت رفت.
این گزارش اخیراً در کتابخانه‌ای واقع در ترکیه، در ذیل سفرنامه «قطب‌الدین نهروانی» از علمای معاصر «شهید ثانی» آمده که طی دو صفحه نحوه شهادت ایشان را بازگو می‌کند که مدتها به شکل محرمانه نگهداری می‌شد،«نهروانی» در جلسه دادگاه حاضر بوده و با اینکه از علمای اهل سنت است، در این کتاب از «شهید ثانی» تعریف و تمجید کرده است.