تاریخ ولادت امام مجتبی علیه السلام

عصر شیعه :  دكتر محمد عبده يمانى مى‏گويد: حسن با تولدش خانه على‏عليه السلام را پر از شادى و سرور نمود، و زندگى فاطمه زهراعليها السلام را پر از نشاط و شادابى كرد، بسيارى از اوقات حضرت زهراعليها السلام او را نزد پيامبرصلى الله عليه وآله مى‏برد تا او را ببيند، چون عنايت ويژه‏اى به اين مولود كوچك داشت و تحمل دورى و فراق حسن را نداشت.

 

بسيارى از روزها صبح براى ديدن فاطمه و فرزندش حسن به خانه ايشان مى‏آمد و عصر قبل از اين‏كه به منزل برگردد به منزل فاطمه مى‏آمد تا چشمش به ديدن فاطمه و فرزند زيبايش روشن گردد، فرزند ارزشمندى كه از هر جهت شبيه خود آن حضرت بود.(1)

  1 - دومين امام و خليفه خدا بر روى زمين، و اولين سبط پيامبر خدا و اولين سيد جوانان اهل بهشت و اولين ريحانه پيامبر فرزندش حسن بن على بن ابى‏طالب و فرزند فاطمه‏عليها السلام در مدينه منوره شب نيمه ماه مبارك رمضان متولد شد بنابر قول مشهور بين علماى خاصه و عامه.(2)

  2 - ثقه الاسلام محمد بن يعقوب كلينى در اين زمينه مى‏گويد: حسن بن على‏عليه السلام متولد شد در ماه رمضان سالى كه جنگ بدر اتفاق افتاد يعنى دو سال بعد از هجرت، و روايت شده آن حضرت در سال سوم هجرت متولد گرديد.(3)

  3 - مرحوم علامه مجلسى در اين مورد مى‏گويد: شيخ مفيدقدس سرهم در كتاب «ارشاد» گويد:

 كنيه آن حضرت ابومحمد و تاريخ تولد ايشان شب نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى مى‏باشد. شهيد اول، در كتاب «دروس» مى‏گويد: آن حضرت در مدينه طيبه روز سه شنبه نيمه ماه مبارك رمضان سال دوم هجرى متولد گرديد، و ابن شهر آشوب در «المناقب» مى‏گويد: آن حضرت در مدينه شب نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى يعنى سالى كه جنگ احد اتفاق افتاد متولد گرديد، و گفته شده: سال دوم هجرى. و در «كشف الغمه» از دولابى نقل مى‏كند كه آن حضرت در روز نيمه ماه ششم از سال چهارم هجرى متولد شد.(4)

  4 - كمال الدين محمد بن طلحه شافعى مى‏گويد: صحيح‏ترين قول در تولد آن حضرت اين است كه در مدينه منوره در روز نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى متولد گرديد، پدرش على بن ابى‏طالب با مادرش فاطمه در ماه ذى الحجه سال دوم هجرى ازدواج نمود و حسن اولين فرزند آن‏ها بود و گفته شده كه فاطمه او را به شش ماهگى زاييد ولى قول صحيح خلاف اين است.(5)

  5 - دولابى در كتاب «الذرية الطاهره» مى‏گويد: على‏عليه السلام با فاطمه ازدواج نمود و حسن متولد گرديد دو سال بعد از واقعه احد، و بين واقعه احد و آمدن پيامبر به مدينه دو سال و شش ماه و پانزده روز فاصله بود، پس فاطمه حسن را چهار سال و شش ماه و پانزده روز بعد از هجرت متولد كرده است، و بين احد و بدر يك سال و نصف فاصله است. و روايت شده كه فاطمه زهراعليها السلام او را در ماه رمضان سال سوم متولد كرد، و در روايتى ديگر نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم بيان شده است.(6)

 

 6 - حافظ جنابذى مى‏گويد: حسن بن على‏عليه السلام در نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى متولد گرديد.

  7 - در «العدد القوية» مى‏گويد: در تاريخ «مفيد» آمده است: تولد آقا و مولاى ما حسن بن على‏عليهما السلام در نيمه ماه مبارك رمضان بعد از گذشت 18 ماه از هجرت پيامبر در سال جنگ بدر اتفاق افتاد.

  8 - در كتاب «دلائل الامامة» مى‏گويد: آن حضرت در روز نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى متولد گرديد، اين قول را در كتاب «تحفة الظرفاء» و كتاب «الذخيره» نقل مى‏كنند.

  9 - مؤلف كتاب «المجتبى‏ فى النسب» مى‏گويد: آن حضرت در ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى در مدينه، 16 روز قبل از وقوع جنگ بدر متولد شد.

  10 - در كتاب «عيون المعجزات» مرحوم سيد مرتضى مى‏گويد: تولد آن حضرت بعد از بعثت پيامبر خدا بعد از 15 سال و چند ماه اتفاق افتاد، و فاطمه زهراعليها السلام امام مجتبى را در سن يازده سالگى بدنيا آورد.

  11 - در كتاب «مواليد الائمة» مى‏گويد: آن حضرت در نيمه ماه مبارك رمضان سال دوم هجرى متولد شد، و در روايتى سال سوم هجرى، و گفته شده روز سه شنبه نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى در مدينه منوره در زمان سلطنت يزدجرد بن شهريار متولد گرديد.

  12 - مرحوم كفعمى مى‏گويد: آن حضرت در روز سه شنبه نيمه ماه مبارك  رمضان متولد شد.

 13 - در كتاب «التهذيب» مى‏گويد: آن حضرت در مدينه در رمضان سال دوم هجرى متولد شد.(7)

  14 - حافظ گنجى شافعى مى‏گويد: آن حضرت در مدينه طيبه شب نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى متولد شد.(8)

  15 - (قول ديگر مى‏گويد:) آن حضرت در مدينه شب نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم يا دوم هجرى متولد شد.(9)

  16 - (در كتاب «فى رحاب ائمة اهل البيت» مى‏گويد:) آن حضرت در مدينه منوره نيمه ماه مبارك رمضان متولد شد و اين قول معروف بين عامه و خاصه مى‏باشد و گفته شد در ماه شعبان متولد گرديد كه صاحب اين قول تولد امام حسن‏عليه السلام را با حضرت امام حسين‏عليه السلام ظاهراً با هم اشتباه كرده است. در سال دوم يا سوم هجرى البته اقوال ديگرى هم در تولد آن حضرت هست ولى قوى‏ترين اقوال يكى از از همين دو قول است.(10)

  17 - (صاحب كتاب «الحدائق الوردية» مى‏گويد:) متولد گرديد آن حضرت در نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى در سال واقعه جنگ بدر بعد از واقعه بدر .(11)

  18 - (در «الفصول المهمة» مى‏گويد:) حسن بن على‏عليه السلام در مدينه نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى متولد شد.(12)

 

 19 - در كتاب «شذرات الذهب» در حوادث سال سوم هجرى مى‏گويد: در نيمه ماه رمضان اين سال حسن بن على‏عليه السلام متولد شد، ولى نواوى در كتاب «تهذيب» تاريخ تولد آن حضرت را پنجم شعبان سال چهارم هجرى نقل كرده(13) كه به احتمال قوى او تاريخ تولد حسن بن على را با برادرش حسين بن على اشتباه كرده است.

  20 - فريد وجدى مى‏گويد: آن حضرت شش سال قبل از هجرت پيامبر(14) متولد شد، و اشتباه و خطاى اين قول آشكار؛ است زيرا در آن تاريخ هنوز على‏عليه السلام با فاطمه ازدواج نكرده بود.

  مؤلف گويد: در تولد امام حسن مجتبى‏عليه السلام يك مشكل اساسى وجود دارد؛ زيرا ما بين دو محذور اساسى قرار داريم، يا بايد آراء علما و مورخان عامه و خاصه را كه تولد آن حضرت در نيمه ماه مبارك رمضان است را انكار كنيم و يا اين‏كه معتقد شويم كه تولد امام حسين‏عليه السلام در آخر ماه ربيع الاول بوده است نه ماه شعبان، و اين هم مخالف توقيع معروفى است كه امام عسكرى‏عليه السلام براى وكيل خود قاسم بن علاء همدانى فرستاد كه در آن صريحاً حضرت تاريخ تولد امام حسين‏عليه السلام را سوم شعبان سال چهارم هجرى مى‏داند.

 امرى كه ما را به اين مشكل مى‏اندازد حديث صحيحى است كه مرحوم كلينى در كتاب شريف «كافى» در باب تولد حسين‏عليه السلام از امام صادق نقل مى‏كند كه در آن حضرت مى‏فرمايد: بين حسن و حسين‏عليهما السلام در انعقاد نطفه يك طُهر كامل فاصله شده، و در تولد بين آن‏ها شش ماه و ده روز فاصله بوده است.(15)

 علامه مجلسى در شرح آن مى‏گويد: اين حديث صحيح بوده و بين تولد امام حسن و انعقاد نطفه امام حسين‏عليه السلام يك طهر كه اقلّ مدت پاكى در زنان است كه حيض مى‏بينند (و آن مدت ده روز است) فاصله شده است براى حضرت صديقه طاهره در هنگام ميلاد خونى نبود، و حضرت نفاسى نداشت؛ زيرا او طاهره مطهره بود.(16)

  طبق اين قول اگر از نيمه ماه مبارك رمضان كه تولد امام مجتبى مى‏باشد حساب شود بايد تولد وجود مقدس سيدالشهداء در ماه ربيع الاول باشد نه اوائل شعبان، و اين مخالف توقيع از امام عسكرى است كه ميلاد حضرت سيدالشهداء را سوم شعبان حساب مى‏كند. به همين مطلب اشاره دارد مرحوم علامه مجلسى در «مرآة العقول»، و همچنين مرحوم محدث قمى در «انوار البهية» در تولد حضرت سيدالشهداءعليه السلام.

 مرحوم مجلسى در «مراة العقول» مى‏فرمايد: مرحوم شيخ طوسى(17) فرموده است: تولد امام حسين‏عليه السلام در آخر ماه ربيع الاول واقع گرديد به تبع از مرحوم مفيد(18) كه قائل به همين نظر گرديده است، با اين‏كه اين قول مخالف با دو روايتى است كه نقل كرده است. و دليل اين فرمايش شيخ طوسى و مفيد همان مطلب مسلمى است كه بين تولد امام مجتبى و امام حسين عليه السلام شش ماه و ده روز فاصله بوده است، چنانچه توضيح آن خواهد آمد، اما با وجود اين روايات مى‏توان قول به اين كه امام حسن‏عليه السلام در ماه رمضان متولد شده‏اند را ترك كرد ؛ زيرا به روايت معتبرى استناد ندارد؛ خداوند عالم است.(19)

  در «انوار البهية» مى‏گويد: امام حسين‏عليه السلام در مدينه در آخر ماه ربيع الاول سال سوم هجرى متولد شد، چنانچه اين قول را مرحوم شيخ مفيد در «مقنعه» و شيخ طوسى در «تهذيب» و شهيد در «دروس» و مرحوم بهائى در تاريخش و صاحب «كشف الغطاء» و علماى ديگر انتخاب كرده‏اند، البته اين قول موافق با روايتى است كه مرحوم كلينى از امام صادق‏عليه السلام نقل مى‏كند كه: بين حسن و حسين يك «طهر» فاصله گرديد و بين آن دو در تولد شش ماه و ده روز فاصله شد، در اين روايت مراد از كلمه طهر كم‏ترين مدت پاكى زنان از حيض است كه ده روز مى‏باشد، ولى مشهور قائل شده‏اند تولد آن حضرت در سوم ماه شعبان اتفاق افتاده است و اين قول مشهور را شيخ طوسى و مفيد در «مسار الشيعة: ص 73» و در «المصباح: 3/758» انتخاب كرده‏اند و موافق با توقيع شريف امام عسكرى‏عليه السلام است.(20)

 

 

پاورقی:

1) إنهافاطمة الزهراءعليها السلام: 203.

2) المجالس السنية: 2/334.

3) الكافى: 1/461.

4) مرآة العقول: 5/351-352.

5) مطالب السؤول: 64.

6) كشف الغمة فى معرفة الائمة: 1/514.

7) عوالم العلوم: 16/13-15.

8) كفاية الطالب فى مناقب على بن ابى طالب‏عليه السلام : 413.

9) اعلام الورى: 1/402.

10) فى رحاب ائمة اهل البيت‏عليهم السلام: 3/3.

11) الحدائق الوردية: 88.

12) الفصول المهمة: 151.

13) شذرات الذهب: 1/10.

14) دائرة المعارف: 3/443.

15) الكافى: 1/464.

16) مراة العقول: 5/362.

17) تهذيب الاحكام: 2/14.

18) المقنعة: 72.

19) مراة العقول: 5/361-362.

20) الانوار البهية: 84.

 

 

منبع : کتاب امام مجتبی علیه السلام روح قلب مصطفی (صلی الله علیه و آله )

تالیف:آیت الله رحمانی همدانی

ناشر: عطر عترت