حقوق امام زمان (عجل الله فرجه الشريف) بر عهده ما
عصر شیعه ـ اداي حقوق امام زمان (عج) ازجمله دوست داشتن، تمسك جستن به ايشان، دوستي با دوستان و دشمني با دشمنان، پذيرفتن ولايت، مقدم داشتن ايشان بر خود، پيروي كردن، گرامي داشتن، ادا كردن حقوق مالي، پيش‌كش كردن مال، ياد كردن و فرستادن صلوات بر ايشان، يكي از حقوق مهم بر عهده تك تك مسلمانان است.
از ميان همه حقوق گوناگوني كه در آموزه‌هاي اسلامي بر اداي آنها تأكيد شده است، پس از حق خداي متعال، هيچ حقّي به بزرگي حقّي كه امامان و پيشوايان معصوم دين(ع) بر عهده ما دارند، نيست؛ زيرا هيچ كس به اندازه آنها در زندگي ما نقش ندارد و استمرار زندگي ما بدون وجود آنان امكان‌پذير نيست.
امام صادق(ع) كه از پدر ارجمندش، امام باقر(ع) و از جد بزرگوارش، امام‌سجاد(ع) نقل كرده است كه فرمود:
'ما پيشوايان اهل اسلام و حجت‌هاي خدا بر جهانيان و سروران مؤمنان، رهبران رو سفيدان و سرپرستان مؤمنان هستيم. ما اماني براي ساكنان زمين هستيم، همچنان كه ستارگان، اماني براي اهل آسمان هستند.
ما كساني هستيم كه خداوند به وسيله ما، آسمان را از اينكه جز به اذن او بر زمين افتد، نگه مي‌دارد و به وسيله ما، زمين را از اينكه ساكنانش را پريشان سازد، حفظ مي‌كند و به وسيله ما، باران را فرو مي‌فرستد، رحمتش را جاري مي‌سازد و بركات زمين را خارج مي‌كند. اگر يكي از ما در زمين نباشيم، زمين ساكنانش را در كام خود فرو مي‌برد.'
سپس فرمود: 'زمين از زماني كه خدا، آدم را آفريد، هيچ گاه از حجت خدا خالي نبوده است، خواه اين حجت، آشكار و شناخته شده باشد، خواه غايب و از ديده‌ها پنهان و تا برپايي رستاخيز نيز زمين از حجت خدا خالي نمي‌ماند، اگر اين گونه نبود، خدا پرستيده نمي‌شد.'
به دليل همين عظمت حقوق امام(ع) است كه در دعاي ندبه از خدا مي‌خواهيم كه ما را در اداي اين حقوق ياري كند:
'خداوندا! ... ما را در راه اداي حقوق او (امام مهدي(عج))، تلاش در پيروي از او و دوري از مخالفت او ياري كن و با خشنودي او بر ما منّت گذار.'
براي آشنايي بيشتر با حقوق امام زمان(عج) به برخي از رواياتي كه در اين زمينه وارد شده است اشاره مي‌كنيم:
در اين زمينه روايات فراواني از پيامبر اعظم(ع) و اهل بيت عصمت و طهارت(ع) وارد شده است كه برخي از آنها عبارتند از:
رسول اكرم(ص) در روايتي مي‌فرمايد:
'سوگند به آنكه جانم در دست اوست، هيچ بنده‌اي را كردارش سود نرساند، مگر در پرتو شناخت حق ما.'
امام صادق(ع) نيز در همين زمينه مي‌فرمايد:
'خداوند عزّوجلّ به وسيله پيشوايان هدايت از خاندان پيامبر ما، دينش را آشكار ساخت و به وسيله ايشان راهش را روشن نمود و به واسطه آنان چشمه‌هاي پنهان دانش خود را گشود. پس، از امت محمد ـ كه درود خدا بر او و خاندانش باد ـ هركس كه حق واجب امامش را بشناسد؛ مزه ايمانش را بچشد و به ارزش دل‌پذيريِ اسلام خود پي‌برد.'
** برخي از حقوق امام عصر(ع)
1- دوست داشتن
رسول اكرم(ص) در ازاي زحمات فراواني كه در راه ارشاد و هدايت مردم پذيرا شد، تنها يك چيز از مردم درخواست كرد و آن دوستي خويشاوندان خود بود. قرآن كريم دراين‌باره مي‌فرمايد:
'بگو به ازاي آن [رسالت]، پاداشي از شما خواستار نيستم، مگر دوستي درباره خويشاوندان.'
امام باقر(ع) در پاسخ شخصي كه از ايشان درباره تفسير اين آيه پرسيده بود، مي‌فرمايد:
«به خدا سوگند كه اين [دوستي]، فريضه‌اي است كه خداوند نسبت به اهل بيت محمد بر عهده بندگان نهاده است.'
2- تمسك جستن
بي‌ترديد در تندباد حوادث روزگار و به هنگام برخاستن توفان‌هاي سهمگين، تنها با چنگ زدن به 'دستگيره‌اي محكم' مي‌توان از درافتادن به وادي گمراهي، در امان ماند و راه هدايت و رستگاري را بازشناخت.
قرآن كريم از اين دستگيره محكم، گاه با تعبير 'عروه الوثقي' يعني دستاويز استوارو گاه با تعبير 'حبل الله' يعني ريسمان خدا ياد كرده است.
به تصريح روايات، اين دستگيره محكم تنها اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) هستند و به همين دليل همه اهل ايمان موظف شده‌اند كه تنها به آنها تمسك جويند.
امام علي(ع) در اين باره مي‌فرمايد: 'رسول خدا ـ كه درود خدا بر او و خاندانش باد ـ به من فرمود:'اي علي...! شما حجّت خدا بر خلق او و آن دستگيره محكم هستيد كه هركس بدان چنگ زند، هدايت شود و هركه رهايش كند، گمراه شود.'
از امام صادق(ع) نيز در اين باره چنين روايت شده است: 'دروغ مي‌گويد كسي كه مدعي است ما را شناخته، ولي به دامن ديگران چنگ آويخته است.'
گفتني است، برخي از اهل تحقيق معتقدند: احاديثي كه بر وجوب تمسك به اهل بيت دلالت دارند، بيش از حد تواترند.
3- دوستي با دوستان و دشمني با دشمنان
آنگاه ما در ادعاي دوستي با اهل بيت عصمت و طهارت(ع) صادق هستيم كه دوستان آنها را دوست بداريم و با دشمنان آنها دشمني كنيم. از اين رو در روايات، دوستي با دوستان اهل بيت(ع) و دشمني با دشمنان آنها، يكي از حقوق امامان معصوم(ع) برشمرده شده و بسيار بر آن تأكيد شده است.
پيامبر خاتم(ص) در اين باره مي‌فرمايد: 'هر كس دوست دارد كه بركشتي نجات بنشيند و به دستگيره محكم چنگ آويزد و ريسمان استوار خدا را بگيرد، بايد پس از من، علي را دوست بدارد و با دشمن او دشمني كند و امامان هدايتگر از نسل او را به پيشوايي بپذيرد؛ زيرا آنان پس از من جانشينان و اوصياي من و حجّت خدا بر خلقند و سروران امّت هستند و پرهيزگاران را به سوي بهشت مي‌برند. حزب آنها، حزب من و حزب من، حزب خداست و حزب دشمنان آنان، حزب شيطان است.'
4- پذيرفتن ولايت
به تصريح روايات، در آموزه‌هاي اسلامي هيچ موضوعي به اندازه موضوع ولايت، تأكيد نشده است و به همين دليل مي‌توان گفت، پذيرش ولايت و سرپرستي امامان معصوم(ع) يكي از مهم‌ترين حقوق آنهاست. در روايتي كه از پيامبر اعظم(ص) نقل شده است، در اين زمينه چنين مي‌خوانيم:
'هركس دوست دارد كه مانند من زندگي و چون من بميرد و به بهشتي كه پرودگارم مرا وعده داده است، وارد شود، پس بايد ولايت عليّ بن ابي‌طالب و وارثان پاك او را كه پس از من، امامان هدايتگر و چراغ‌هاي تاريكي‌ها هستند، بپذيرد؛ زيرا آنها هرگز شما را از راه راست به كج‌راهه گمراهي نمي‌كشانند.'
امام علي(ع) نيز در اين باره مي‌فرمايد: 'ما را برعهده مردم، حق فرمانبري و ولايت است و براي اين كار، از خداوند سبحان پاداش نيك خواهند گرفت.'
5- مقدم داشتن
به دليل برتري‌ها و ويژگي‌هاي بي‌مانندي كه خداي متعال به اهل بيت عصمت و طهارت(ع) ارزاني داشته، سزاوار است كه آنها در همه زمينه‌ها بر همگان مقدم داشته شوند و هيچ كس بر آنها ترجيح داده نشود. به اين موضوع نيز به عنوان يكي از حقوق امامان معصوم(ع)، در روايات بسيار توجه شده و از جمله در روايتي كه از پيامبر اكرم(ص) نقل شده، چنين آمده است: 'خداي متعال ذريه هر پيامبري را از پشت خود او قرار داده است، ولي ذريه مرا از پشت علي بن ابي‌طالب(ع) ... پس آنان را پيشرو قرار دهيد و از ايشان جلو نيفتيد؛ زيرا آنان در خردسالي، بردبارترين شما هستند و در بزرگي، داناترينتان. بنابراين، از آنها پيروي كنيد؛ چرا كه ايشان شما را به گمراهي نمي‌كشانند و از راه راست بيرونتان نمي‌برند.'
6- پيروي كردن
امامان معصوم(ع) در علم، تقوا، شجاعت، سياست، سخاوت، كرامت و ديگر صفات پسنديده اخلاقي، سرآمد اهل روزگار هستند و به همين دليل، مردم بايد آنان را پيشوا و مقتداي خود سازند و در همه امور به آنها اقتدا كنند. پيامبر اكرم(ص) در اين باره مي‌فرمايد: 'هر كس خوشحال مي‌شود مانند من زندگي كند و مانند من از دنيا برود و در بهشت بريني كه پروردگارم آن را كاشته است، ساكن شود، بايد پس از من، علي را دوست دارد و به امامان پس از من اقتدا كند؛ زيرا آنان عترت من هستند، از طينت من آفريده شده‌اند و از فهم و دانش روزي شده‌اند.'
7- گرامي داشتن
پيامبر اعظم (ص) همواره بر ضرورت گرامي داشتن اهل بيت طاهرين خود(ع) تأكيد مي‌كرد و امت خود را از آزار و اذيت آنان برحذر مي‌داشت. به همين دليل مي‌توان گفت كه يكي از حقوق قطعي و مسلّم امامان معصوم(ع) گرامي داشتن، عزيز شمردن و خوار نساختن آنان است.
در روايتي كه ابن عبّاس نقل كرده، در اين زمينه چنين آمده است: رسول خدا ـ كه درود خدا بر او و خاندانش باد ـ بر منبر رفت و برايمان سخنراني كرد و مردم جمع شدند.
آن حضرت فرمود: 'اي مردم! شما [در روز قيامت] گرد آورده خواهيد شد و درباره ثقلين از شما خواهند پرسيد. پس مواظب باشيد كه پس از من با آنان چگونه عمل مي‌كنيد. آنان، اهل بيت من هستند. هركه ايشان را آزار دهد، مرا آزار داده و هركه به ايشان ستم كند، به من ستم كرده است. هركه ايشان را خوار دارد، مرا خوار داشته و هركه ايشان را عزيز شمارد، مرا عزيز شمرده است. هركه ايشان را ياري دهد، مرا ياري داده و هركه ايشان را تنها و بي‌ياور گذراد، مرا تنها و بي‌ياور گذاشته است.'
8- ادا كردن حقوق مالي
خداوند متعال در قرآن كريم، حقوق مالي مشخصي را براي پيامبر اكرم(ص) و خويشاوندان او در نظر گرفته است كه در اصطلاح از آن تعبير به 'خمس' مي‌شود: 'وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَي وَالْيَتَامَي وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيل؛ بدانيد كه هر چيزي را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براي خدا و پيامبر و از آن خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است.'
در زمينه وجوب اداي خمس، به عنوان يكي از حقوق مالي امامان معصوم(ع) روايات فراواني رسيده است كه از آن جمله مي‌توان به روايت زير كه از امام سجّاد(ع) نقل شده است، اشاره كرد.
ابن ديلمي نقل مي‌كند كه عليّ بن الحسين(ع) به مردي از اهل شام فرمود: آيا در سوره انفال نخوانده‌اي كه 'بدانيد كه هر چيزي را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براي خدا و پيامبر و ... است؟' عرض كرد: چرا. پس شما، همانان هستيد؟ فرمود: آري.
امام عصر(عج) در يكي از توقيعات خود، مردم را از كوتاهي در اداي حقوق مالي اهل بيت(ع) برحذر داشته است و مي‌فرمايد: 'هركس به ناحق چيزي از اموال ما را تصاحب كند، به راستي درون خويش را از آتش انباشته است و به زودي به رو در آتش افكنده خواهد شد.'
آن حضرت همچنين درباره فلسفه پرداخت خمس مي‌فرمايد: 'اموال شما را نمي‌پذيريم مگر به دليل اينكه پاك شويد، پس هر كه مي‌خواهد، بپردازد و هركس مي‌خواهد، نپردازد.'
9- پيش‌كش كردن مال
چنانكه در مقدمه اين مبحث يادآور شديم، همه فيض‌هاي مادي و معنوي و همه نعمت‌هاي دنيوي و اخروي كه ما از آنها بهره‌منديم، به بركت وجود اهل بيت عصمت و طهارت(ع) است و از همين رو شايسته است كه ما به هر طريق ممكن سپاس خود را به پيشگاه اين بزرگواران عرضه و به هر بهانه‌اي مهر و محبّت خود را به آنان اعلام كنيم. اگرچه آنها از سپاس، مهر و محبّت ما كاملاً بي‌نيازند.
يكي از اين راه‌ها، پيش‌كش كردن مال به پيشگاه حضرات معصومان(ع) است كه در اصطلاح از آن به 'صله دادن' تعبير مي‌شود.
در روايتي كه از امام صادق(ع) نقل شده در اين زمينه چنين آمده است:'صله دادنِ از اموال خود به آل محمّد را فرو مگذاريد. هركه داراست به قدر داراي‌اش [صله دهد] و هركه نادار است به فراخور ناداري‌اش. هركه مي‌خواهد خداوند، مهم‌ترين حاجت‌هايي را كه از خدا مي‌خواهد، برآورده سازد، از مال خود، آنچه را بيشتر از همه مورد نياز اوست، به آل محمّد و شيعيان آنان صله دهد.'
چنانكه از روايت ياد شده هم به دست مي‌آيد، مراد از صله دادن، اين نيست كه مالي را به طور مستقيم به اهل بيت(ع) پيش‌كش كنيم، بلكه منظور اين است كه ما به قصد خشنودي اين خاندان، اموال خود را در راه‌هايي كه آنها مي‌پسندند، به ويژه در راه دستگيري از شيعيان درمانده كه يتيمان آل‌محمّد(ع) به شمار مي‌آيند، هزينه كنيم.
10- فرستادن صلوات
يكي ديگر از حقوق امامان معصوم(ع) درود و صلوات فرستادن بر آنهاست. در اين زمينه نيز روايات فراواني وارد شده است كه در اينجا به دو روايت بسنده مي‌كنيم.
از رسول خاتم(ص) روايت شده است كه فرمود: 'هركه نمازي بخواند و در آن بر من و اهل بيتم صلوات نفرستد، نمازش پذيرفته نمي‌شود.'
امام صادق(ع) نيز در اين باره مي‌فرمايد: 'پدرم مردي را ديد كه به كعبه آويخته و مي‌گويد: اللهمّ صلّ علي محمّد. پدرم به او فرمود: 'اي بنده خدا! آن را ناقص مگو. حقّ ما را ضايع مگردان. بگو: اللهمّ صل علي محمّد و اهل بيته.'
11- ياد كردن
از آنجا كه ياد كردن از اهل بيت عصمت و طهارت(ع) و بيان فضايل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مكتب اهل‌بيت(ع) و جلا يافتن دل‌هاي ما مي‌شود، در روايات سفارش‌هاي فراواني به اين موضوع شده است. در يكي از اين روايات، امام صادق(ع) خطاب به 'داوود بن سرحان' مي‌فرمايد: 'اي داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را مي‌گويم، به آنان ابلاغ كن. رحمت خدا بر آن بنده‌اي كه با ديگري گرد آيد و دو نفري درباره امر ما گفت‌وگو كنند كه در اين حال، سومين نفر آنان فرشته‌اي است كه براي آن دو آمرزش مي‌طلبد. هيچ دو نفري گرد هم نيامدند و از ما ياد نكردند، مگر اينكه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان باليد.
پس هرگاه گرد هم آمديد، به ذكر مشغول شويد؛ زيرا گردهم‌آيي و مذاكره شما با يكديگر باعث زنده شدن ما مي‌شود. بهترين مردم بعد از ما كسي است كه درباره امر ما مذاكره كند و به ياد و نام ما، فراخواند.'
منبع:http://www.irna.ir