نام «خلیج فارس» باسابقه ای ۷۰۰ ساله در شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید
عصر شیعه ـ مدت زیادی از جنجال «خلیج‌فارس» یا تعابیر دیگری که برای آن به کار برده می شد، نمی‌گذرد و کمی وقت کافی بود تا دست‌های انگلیسی را در این ماجرای عجیب مشاهده کنیم. انگلیسی‌ها که به خوبی با برخی تعصبات قومی در جهان اسلام آشنا هستند و برای تقویت آن برنامه‌های طول و دراز داشته‌اند، یک موضوع ساده جفرافیایی را به یک تنش و بعضاً موضوعی بحرانی برای درگیری بین کشورهای اسلامی تبدیل کرده‌اند؛ به گونه ای که تا به حال چندین متن، عکس و ویدئو در عرصه‌های مختلف منتشر شده، تا به این طرح انگلیسی دامن بزند و مسلمان‌ها را به جان یکدیگر بیندازد و همه این‌ها در حالی انجام می شود که مراجعه به نقشه‌های قدیمی‌تر و منابع درجه اول، کار‌ها را آسان می‌کند و ما را به نتیجه رهنمون می‌سازد.
آنچه در پی می‌آید، سند دیگری بر صحت نام «خلیج‌فارس» در طول تاریخ است. عزالدین ابوحامد عبدالحمید معروف به ابن ابی الحدید متوفی قرن هفتم در شرح خطبه 13 نهج‌البلاغه بر نام «خلیج‌فارس» تأکید کرده است. حجت‌الاسلام محمد اسلامی‌پناه، یکی از محققین و پژوهشگران حوزوی با اشاره به شرح خطبه 13 امام علی (ع) در نهج‌البلاغه، تصریح کرد: حضرت در این خطبه می‌فرماید: «(وَ مِنْ کَلامٍ لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ) فِى ذَمِّ الْبَصَرَةِ وَ أَهْلِ‌ها: کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ، وَ أَتْباعَ الْبَهِیمَةِ، رَغا فَأَجَبْتُمْ، وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ، أَخْلاقُکُمْ دِقاقٌ، وَ عَهْدُکُمْ شِقاقٌ، وَ دِینُکُمْ نِفاقٌ، وَ ماؤُکُمْ زُعاقٌ، وَ الْمُقِیمُ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ، وَ الشَّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدارَکٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ، کَأَنِّى بِمَسْجِدِکُمْ کَجُؤْجُوءِ سَفِینَةٍ، قَدْ بَعَثَ اللَّهُ عَلَیْهَا الْعَذابَ مِنْ فَوْقِ‌ها وِ مِن تَحْتِ‌ها، وَ غَرِقَ مَنْ فِى ضِمْنِ‌ها. و فى روایة: وَ ایْمُ اللَّهِ لَتُغْرَقَنَّ بَلْدَتُکُمْ حَتّى کَأَنِّى أَنْظُرُ إِلى مَسْجِدِ‌ها کَجُؤْجُوءِ سَفِینَةٍ أَوْ نَعامَةٍ جاثِمَةٍ. و فى روایة: کَجُؤْجُوءِ طَیْرٍ فِى لُجَّةِ بَحْرٍ».
«سرزنش مردم بصره» : شما سپاه یک زن بودید، و پیروان حیوان (شتر عایشه) تا شتر صدا مىکرد مىجنگیدید، و تا دست و پاى آن قطع گردید فرار کردید، اخلاق شما پست، و پیمان شما از هم گسسته، دین شما دورویى، و آب آشامیدنى شما شور و ناگوار است، کسى که میان شما زندگى کند به کیفر گناهش گرفتار مىشود، و آن کس که از شما دورى گزیند مشمول آمرزش پروردگار مىگردد، گویا مسجد شما را مىبینم که چون سینه کشتى غرقشده است، که عذاب خدا از بالا و پایین او را احاطه مىکند، و سرنشینان آن همه غرق مىشوند. و در روایتى آمده است: سوگند به خدا، سرزمین شما را آب غرق مىکند، گویا مسجد شما را مىنگرم که چون سینه کشتى یا چونان شترمرغى که بر سینه خوابیده باشد بر روى آب مانده است و در روایت دیگر: مانند سینه مرغ روى آب دریا. و در روایت دیگرى آمده: خاک شهر شما بد بو‌ترین خاک‌ها است، از همه جا به آب نزدیک‌تر و از آسمان دور‌تر، و نه دهم شر و فساد در شهر شما نهفته است، کسى که در شهر شما باشد گرفتار گناه، و آنکه بیرون رود در پناه عفو خداست گویى شهر شما را مىنگرم که غرقشده، و آب آن را فرا گرفته، چیزى از آن دیده نمىشود، مگر جاهاى بلند مسجد، مانند سینه مرغ بر روى امواج آب دریا!».
وی در ادامه با اشاره به شرح ابن ابی الحدید از خطبه 13 نهج‌البلاغه، ابراز داشت: ابن ابی الحدید در این شرح آورده است: «فأما إخباره ع أن البصرة تغرق عدا المسجد الجامع بها فقد رأیت من یذکر أن کتب الملاحم تدل على أن البصرة تهلک بالماء الأسود ینفجر من أرض‌ها فتغرق و یبقى مسجد‌ها. و الصحیح أن المخبر به قد وقع فإن البصرة غرقت مرتین مرة فی أیام القادر بالله و مرة فی أیام القائم بأمر الله غرقت بأجمع‌ها و لم یبق منها إلا مسجد‌ها الجامع بارزا بعضه کجؤجؤ الطائر حسب ما أخبر به أمیر المؤمنین (ع) جاء‌ها الماء من بحر فارس من جهة الموضع المعروف الآن بجزیرة الفرس و من جهة الجبل المعروف بجبل السنام و خربت دور‌ها و غرق کل ما فی ضمن‌ها و هلک کثیر من أهل‌ها. و أخبار هذین الغرقین معروفة عند أهل البصرة یتناقل‌ها خلفهم عن سلفهم»
«و صحیح آن است که این موضوع اتفاق افتاده و بصره تا کنون دو بار غرق شده است، یک بار به روزگار حکومت القادر بالله و بار دیگر به روزگار حکومت القائم بامرالله و در این هر دو بار تمام بصره را آب گرفته و غرق شده است و فقط مسجد آن شهر چون سینه کشتى یا سینه پرنده از آب بیرون مانده و مشخص بوده است، به همان‌گونه که امیرالمومنین علیه السلام در این خطبه خبر داده است. آب از خلیج فارس از جایى که امروز به «جزیره ى فرس» معروف است و از سوى کوهى که به «کوه سنام» معروف است، طغیان کرده و تمام خانه هاى آن ویران و هر چه در آن بوده غرق شده و بسیارى از مردمش کشته شده‌اند و اخبار مربوط به این دو حادثه نزد مردم بصره معروف است و اشخاص از قول نیاکان خود آن را نقل مى کنند».
این محقق و پژهشگر حوزوی بیان داشت: ابن ابی الحدید در قرن هفتم در این شرح، نامی از خلیج فارس آورده (... جاء‌ها الماء من بحر فارس من جهة الموضع المعروف الآن بجزیرة الفرس..) و علت غرق‌شدن شهر بصره را آب‌های خلیج فارس معرفی کرده است.
بنابر گزارش مرکز خبر حوزه وی تصریح کرد: کلمه «خلیج‌فارس» و «بحر فارس» قرن‌ها است که در میان ملت‌ها شهرت دارد و مورد استفاده عموم مردم بوده. آیا مدرک و سندی بهتر از این می‌توان در این موضوع ارائه داد؟ نپذیرفتن این دلیل روشن و محکم، سیاستی استکباری است، نه شبهه علمی.
حجت‌الاسلام اسلامی‌پناه با بیان این‌که ابن ابی الحدید در سال 586 متولد شده است، خاطرنشان کرد: نام اصلی او فخرالدین ابوحامد عبدالحمید معروف به ابن ابی الحدید و در سال 656 در سن 70 سالگی در بغداد وفات یافته است.
وی ضمن تعریف و تمجید از شرح ابن ابی الحدید، تصریح کرد: این شرح، یکی از بهترین شرح‌های نهج‌البلاغه است که به دستور وزیر شیعی خلیفه عباسی محمد ابن احمد افخمی شیعی نوشته شده است و از شروحی است که مورد قبول محققین، بزرگان و اساتید شیعه و سنی است و شرح جامع و مقبولی است که در آن عصاره و خلاصه کتب ادبی، تاریخی، کلامی و فقهی آمده است.
این محقق و پژوهشگر حوزوی در پایان به سفارش آیت‌الله بروجردی برای استفاده از شرح ابن ابی الحدید اشاره کرده و اظهار داشت: مرحوم آیت‌الله بروجردی توصیه فراوانی برای حوزویان داشتند که این شرح را حتما مطالعه کنند و تأکید فراوان بر آن داشتند.