پزشک در پاسخ به سؤالات مذهبی وارد نشود همراهی روحانی و پزشک در بازیابی سلامت معنوی
عصر شیعه : رئیس کمیته سلامت معنوی ضمن تشریح مبانی سلامت معنوی و ریشه شناسی آن در جهان بر لزوم همراهی روحانیون و پزشکان در تدوین مبانی و نظریه پردازی در ایران تأکید کرد.
فریدون عزیزی، رئیس کمیته سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با بیان اینکه سلامت فرد تنها محدود به سلامت جسم نيست اظهار کرد: امروزه باور جهانی این است، که سلامت ابعاد رواني، اجتماعي و معنوي را نيز در بر مي‌گيرد که گاها اين ابعاد مهمتر از سلامت جسم تلقي مي‌شوند.
وی افزود: زماني كه فرد با درد يا پديده‌هاي ديگر مانند ناتواني جسمي همچون نابينايي، تپش قلب و غيره مواجه مي‌شود، موجبات رنجش و نگراني وي را به همراه مي‌آورد؛ به همين دلیل بيشتر توجه پزشكان به مسائل جسمي معطوف است.
معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه در سال‌هاي دور، بيشتر پزشكان و حكما علاوه بر توجه به مسايل جسمي بر مسايل اجتماعي و معنوي نيز متمركز بودند، عنوان کرد: این حکما بيمار را به صورت جامع مورد بررسي قرار مي‌دادند ولي اين نوع نگرش و مراقبت به تدريج كمرنگ شد و صرفاً مسائل جسمي به عنوان تنها عامل عدم سلامتي تقلیل پیدا کرد.
رنسانس در اروپا معنویت زدایی از علم را در پی داشت
وی بیان کرد: با توجه به ايجاد رنسانس در اروپا و مشكلاتي كه در آن زمان بين صاحبان كليسا و علما و دانشمندان رشته‌هاي مختلف علمي ايجاد شد، به تدريج معنويت زدايي از علم، صورت گرفت و باور برخی انسان‌ها بر اين شد كه همه چيز را با تعقل و تفكر مي‌توان حل كرد و نياز به ارتباط با منشا وحي و منابع غيرمادي براي پيشرفت علمي وجود ندارد. به همين دليل بود كه كم‌كم تمام مسائل مربوط به معنويت به روحانيون و كليسا سپرده شد و مسائل علمي صرف به عهده دانشمندان رشته‌های مختلف گذاشته شد.
عزیزی ادامه داد: اين باور ناكامل و ناصحيح با فرضيه‌هاي داروين و فرويد دامنه بيشتري پيدا كرد، که تشکیک در خلقت انسان و نیز فطرت بشر را ایجاد کردند و انسان را بی‌نیاز از معنویت و ارتباط با خالق پنداشتند. در مورد پزشكي نيز باور بر اين بود كه تنها راه پيشرفت كسب علم در زمينه فيزيوپاتولوژي و شناخت جسم انسان است كه زمينه‌ساز از بين بردن مسايل و مشكلات پزشكي و در نتيجه ارتقاي سلامت انسان مي‌شود؛ با این وجود از حدود ۶۰ سال پيش تحقيقاتي انجام شد و نتيجه آن نشان مي‌داد كه واقعيت اين چنين نيست يعني عوامل رواني قطعاً بر سلامت جسمي‌تاثيرگذار هستند و بالعكس.
وی افزود: از سوی ديگر نداشتن سلامت اجتماعي مناسب بر هر دو بعد سلامت جسمي و رواني اثرگذار است. همچنین اين نكته در نظر دانشمندان آمد كه يكي از ابعاد مهم سلامت انسان بعد سلامت معنوي است.
افراد دارای سلامت معنوی از سلامت جسمی بهتری دارا هستند/ افزایش طول عمر در بیماران سرطانی
برترین دانشمند جهان اسلام در سال ۹۱ با تأکید بر اینکه افراد دارای سلامت معنوي در پيشگيري از بيماري‌ها بهتر عمل مي‌كنند، گفت: این افراد كمتر به بيماري مبتلا مي‌شوند و داراي طول عمر بيشتري نيز هستند، همچنين آنها كمتر به بيماري‌هاي قلبي- عروقي، تنفسي و کبدی دچار مي‌شوند و كيفيت زندگي آنها به مراتب بهتر از كساني است كه مذهبي و معنوي نيستند. اگر مبتلا به بيماري سرطان شوند، مرگ و مير آنها دیرتر و داراي طول عمر بيشتري هستند.
وی بیان کرد: تحقيقات بسياري نشان داده است كه برخورداري از سلامت معنوي، سبب مي‌شود فرد بيمار راحت‌تر با بيماري خود مواجه شود و از طرفي نيز موجب مي‌شود تا با اطرافيان خود بتواند تعامل بهتري داشته باشد.
این عضو فرهنگستان علوم پزشکی فرهنگستان بیان کرد: تمامي موارد مذكور در نهايت موجب شد تا توجه بيشتري به سلامت معنوي شده و در نتيجه آن سازمان جهاني بهداشت تصميم گرفت كه سلامت معنوي نيز به ابعاد سلامت اضافه شود.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه كشورهاي مختلف داراي مذاهب متفاوت هستند و حتي بعضي از كشورها دين را جدا از كليه برنامه‌هاي خود در نظر مي‌گيرند، اين سازمان تصميم گرفت هر كشوري با توجه به فرهنگ مردم خود و دين رايج در آن كشور، به بعد سلامت معنوي بپردازد.
برخلاف بیشتر کشورها، در ایران پیشگیری ابتدایی و اولیه با سلامت معنوی همراه است
عزیزی با بیان اینکه، آنچه عنوان ورود سلامت معنوي به نظام سلامت ما مطرح می‌شود «پيشگيري ابتدايي» است گفت: پيشگيري ابتدايي زماني انجام مي‌شود كه علائم خطر بيماري وجود نداشته باشد و فعاليت‌هاي ما در اين راستا موجب مي‌شود كه از اين پس نيز اين علائم ظاهر نشوند.
وی افزود: پس از پيشگيري ابتدايي، «پيشگيري اوليه» قرار دارد و به اقداماتي گفته مي‌شود كه در مراحل اولیه يك بیماری به جهت از بين رفتن آن صورت مي‌گيرد. سپس «پيشگيري ثانويه» كه شامل شناسايي زود هنگام و درمان بيماري بوده تا از عوارض دائمي بيماري مانند ايجاد معلوليت كاسته شود.
رئیس کمیته سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی تصریح کرد: بر خلاف بیشتر کشورها كه بر پيشگيري ثانويه و استفاده از سلامت معنوي براي بهتر كنار آمدن بيمار با بيماري خود متمركز هستند، ما بر پيشگيري ابتدايي و پس از آن پيشگيري اوليه تكيه داريم زيرا، اين نوع پيشگيري منجر مي‌شود افراد به بيماري‌هاي معنوي، روحي و جسمي كمتري مبتلا شوند.
لزوم همراهی روحانیون درتوسعه سلامت معنوی
عزیزی با بیان اینکه در خصوص لحاظ نمودن سلامت معنوي در ابعاد مختلف سلامت، بايد با كمك روحانيون صورت گيرد گفت: روحانيون مسائل مربوط به ارتقاي سلامت معنوي جامعه را بهتر درك مي‌كنند و در واقع آگاهي و نگرش بهتري نسبت به آحاد جامعه دارند.
وی تأکید کرد: آنچه كه در راستاي ارتقاي سلامت معنوي مدنظر گروه پزشكي است شامل سلامت معنوي مادران و پدران قبل از لقاح، سلامت معنوي در زمان بارداري و سلامت معنوي در سال‌هاي اوليه زندگي كودك است. زيرا اكثر بيماري‌هاي رواني، معنوي و اجتماعي در اين دوران بسيار با اهميت شكل مي‌گيرد. توجه به سلامت معنوي در بالغين و سالمندان (زمان قبل از بلوغ، بلوغ و كامل شدن تا سالمندي) نیز حائز اهميت است بنابراين تلاش در راستاي ارتقاي سلامت معنوي نه تنها در پيشگيري ابتدايي و اوليه بلكه در پيشگيري ثانويه نيز مي‌تواند موثر واقع شود.
توجه به آیات قرآن و روایات در تدوین مطالب آموزشی و اجرایی سلامت معنوی
این دانشمند مسلمان تأکید کرد: با توجه به غنايي كه در آيات قرآن، دین مبين اسلام و روایات مذهب تشيع وجود دارد لازم است مطالب آموزشي و اجرايي كه در افزايش بينش، نگرش و عملكرد افراد جامعه تاثيرگذار است تدوين شود تا اين مطالب در نظام سلامت مورد استفاده قرار گيرد.
عزیزی در ادامه عنوان کرد: به طور كلي كادر سلامت از جمله پزشك، پرستار، داروساز و دیگران بايد طي آموزش‌هاي كامل سلامت معنوي را به عنوان يكي از ابعاد سلامت بشناسند و در دوران خدمت خود اين مسأله را مدنظر قرار دهند. اگر اين آگاهي در كادر پزشكي ايجاد شود آن وقت مي‌توان در كمك به ارتقا سلامت معنوي بسيار مفيد باشد؛ اما متاسفانه در حال حاضر اين امر اجرا نمي‌شود زيرا آموزش در دانشكده‌ها و گروه‌هاي پزشكي اكثراً معطوف به عوامل جسمي و به ميزان كمي هم عوامل اجتماعي و رواني است اما در خصوص سلامت معنوي هيچ آموزشي وجود ندارد.
عزیزی ابراز امیدواری کرد: با برنامه‌ريزي‌هايي كه در گروه پزشكي انجام مي‌شود در خصوص آشنا شدن دانشجويان با تعاريف، مفاهيم و نحوه به كارگيري سلامت معنوي در سلامت اجتماعي و جامعه اقدامات لازم صورت پذيرد.
وی یادآور شد: در مطالعه قند و ليپيد در تهران كه طي آن يك گروه ۱۵ هزار نفري طي ۱۷ سال مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. نشان داده شد که در هموطنان تهرانی ما نیز سلامت معنوی ارتباط مستقیمی با سلامت جسمی، روانی و نیز کیفیت زندگی انسان‌ها دارد.
رئیس کمیته سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی افزود: آنچه كه مطلوب است اين است كه كادر سلامت جامعه اعم از پزشك، پرستار و غيره همان قدر كه به ارائه خدمات سلامت جسمي مبادرت مي‌کنند به ابعاد ديگر سلامت يعني ابعاد اجتماعي، رواني و معنوي توجه داشته باشند. نكته حائز اهميت اين است كه محيط‌هاي ارائه خدمات سلامت به گونه‌اي باشند كه فرد مراجعه كننده توجه به معنويت را از طريق وجود نمازخانه، قرائت قرآن و اينچنين خدماتي حس كند و همچنين پرستار، منشي و كساني كه در اين محيط‌ها هستند با كمال رأفت و محبت اسلامي‌با افراد برخورد كنند. اين گونه محيط‌های مناسب قطعاً در افزايش باور‌هاي معنوي افراد كارساز خواهد بود.
پزشک وارد سؤالات مذهبی نشود
وی با بیان اینکه یک پزشک نبايد به طور مستقيم وارد سوالات مذهبي شود گفت: یک پزشک باید حساسيت و توجه را داشته باشد كه در مواقع لازم بتواند مداخله و كمك كند. در واقع اعضای تیم سلامت تا حد امكان بايد بتوانند از استرس فرد بيمار و يا اقوام درجه يك وي مانند پدر و مادر بيمار بكاهد و آنها را براي ارائه خودیاری و ارائه خدمت به افراد خانواده مهیا‌تر کنند.