کربلا برای همه اقشار جامعه الگویی ویژه دارد

حسین سلیمانی عاشوراپژوهی است که کتاب «آخرین سرباز کربلا» را نوشته و اخیراً از سوی انتشارات جمکران راهی بازار نشر شده است. این کتاب دربرگیرنده نثر ادبی درباره شخصیت حضرت علی‌اصغر (ع) است که در بخش‌های مختلف از مقطع تولد تا شهادت آن حضرت گردآوری شده است. «جوان» به همین بهانه با این نویسنده به گفتگو نشسته است.

به نظر می‌رسد تحصیلات و تخصص شما در تاریخ تشیع در انتخاب موضوعات مذهبی برای نوشتن کتاب مؤثر بوده‌اند؟
بله؛ موضوع کلی نوشته‌های من در زمینه معارف اسلامی است. به صورت جزئی‌تر می‌توانم بگویم که مهدویت و عاشوراپژوهی را برای نوشتن انتخاب کرده‌ام.

در نوشتن کتاب بیشتر از چه منابعی استفاده کردید؟
بحارالانوار علامه مجلسی، بررسی تاریخ عاشورا نوشته دکتر ابراهیم آیتی، نفس‌المهموم شیخ عباس قمی، مقتل سیدعبدالرزاق مقرم، مقتل ابی مخنف و قیام امام حسین (ع) نوشته دکتر جعفر شهیدی ازجمله منابع مورد استفاده من بودند. در اینکه امام حسین (ع) فرزند پسر شش‌ماهه‌ای داشته است تمام یا غالب نویسندگان و مورخین متون و منابع کهن تأیید کرده‌اند، اما اینکه علی‌اصغر (ع) غیر از این اسم، اسم دیگری هم داشته یا نه، باید گفت بله؛ اسم اصلی ایشان عبدالله بود و در تاریخ به نام عبدالله رضیع (شیرخوار) آمده است.

چرا «آخرین سرباز»؟
درواقع این طفل شش‌ماهه امام حسین (ع) آخرین شهید واقعه کربلا قبل از شهادت امام است و در حضور امام به شهادت رسیده است.

سبک نوشتاری شما در کتاب «آخرین سرباز کربلا» چگونه است؟
سعی کردم این کتاب را به سبک ادبی و زیبا بنویسم. نگاه من صرفاً تاریخی نیست. به عبارتی نمی‌خواستم صرفاً زندگینامه و شرح حال علی‌اصغر (ع) را مکتوب کنم. بلکه سعی کردم شمه‌ای از نحوه به شهادت رسیدن آن حضرت و نشان دادن مظلومیت و نیز خشونت و قساوت قلب دشمن را در این کتاب به تصویر بکشم؛ لذا بیشتر ادبی و احساسی است، اما در قالب و چارچوب منابع و متون متقن تاریخی نوشته شده است.

چه ظرفیت‌هایی در ماجرای شهادت حضرت علی‌اصغر (ع) وجود دارد؟ این ماجرا بیشتر معرف کدام بعد از ابعاد نهضت عاشوراست؟
شهادت شش‌ماهه امام حسین (ع) اوج مظلومیت و حقانیت امام و کاروان اوست و از طرف دیگر باطل بودن و نهایت قساوت قلب و بی‌رحمی دشمن را می‌رساند. بعد عاطفی حضرت علی‌اصغر (ع) و جریان شهادت یک طفل خیلی برجسته و قوی است.

پ
این کتاب را برای چه رده سنی از مخاطبان نوشته‌اید؟
از نظر سنی هم برای جوانان مناسب است و هم برای رده سنی بزرگسالان.

بخشی از کتاب به آشنایی با امام زمان (عج) اختصاص یافته است. چطور از معرفی حضرت علی‌اصغر (ع) و عاشورا به امام زمان (عج) و موضوع غیبت امام رسیدید؟ چه نسبتی میان آن‌ها وجود دارد؟
حضرت ولیعصر (عج) عصاره خلقت و امید بشریت هستند. یعنی امید همه انسان‌های در بند و رنج، امید تمام کسانی که مورد ظلم و ستم واقع شده‌اند، امام زمان (عج) هستند. امام حسین (ع) نیز با ظلم و ظالم به مبارزه برخاست. حضرت مهدی (عج) نیز با ظلم و ظالم نبرد خواهند کرد. چنانکه در روایات آمده است ایشان زمین را پر از عدل و داد می‌کنند پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده بود؛ لذا مبارزه با ظالم وجه مشترک این دو امام است. البته این موضوع نیاز به یک مجال بیشتر و بحث مفصلی دارد که پیوند‌های عاشورا و قیام امام عصر (عج) را توضیح می‌دهد.

به عنوان یک محقق و نویسنده، زمینه‌های واقعه کربلا را چه می‌دانید؟ برای جلوگیری از وقایع مشابه در عصر کنونی و آینده چه باید کرد؟
اگر منظور این است که چه موارد و زمینه‌هایی باعث شکل‌گیری واقعه عاشورا شده است، زمینه‌های زیادی موجب این قیام شده که حدیث مفصل است، اما من به چند مورد آن اشاره می‌کنم؛ ازجمله می‌توانم به ظهور و بروز سقیفه و شکل‌گیری خلافت و جانشینی پیامبر (ص) برخلاف آنچه آن حضرت تصریح فرموده بود، بیعت‌شکنی عده‌ای از صحابی بزرگ پیامبر (ص) با امام علی (ع) و برپایی جنگ جمل و به حکومت رسیدن یزید بن معاویه با آن شخصیت و خلق‌وخویی که داشت اشاره کنم.

یکی از موضوعات مهم در بررسی واقعه عاشورا شناخت شخصیت‌های حاضر در کربلا و الگوگیری یا عبرت‌گیری از سرنوشت آنهاست. با توجه به شرایط کنونی جامعه ما، شما بر شناخت کدام‌یک از شخصیت‌های این واقعه و الگو قرار دادن وی برای طیف‌های مختلف جامعه تأکید دارید؟
بزرگ‌ترین و اولین الگو خود امام حسین (ع) هستند. حضرت زینب (س) الگوی بسیار خوبی خصوصاً برای جامعه بانوان هستند. جوان مسیحی تازه مسلمان شده به همراه همسر و مادرش که در کربلا حاضر بود الگوی خیلی جالب و زیبایی است. زهیر بن قین بجلی الگوی ارزنده‌ای است. حربن یزید ریاحی واقعاً الگوی بسیار بسیار خوبی خصوصاً برای افراد گناهکار هستند. حبیب ابن مظاهر الگوی بسیار عجیبی است. او با آنکه پیرمردی ۷۰ ساله بلکه بیشتر است، اما حضورش در سپاه امام با آن وفا و صفای زیبایش زیباست و عجب الگویی است حبیب. آدم می‌گوید از حق باید پشتیبانی کرد، باید امربه معروف و نهی‌از‌منکر کرد ولو اینکه پیر باشد. حبیب می‌گوید‌ای مسلمان نگو مرا دیگر چه به این حرف‌ها، ما دیگر پیر شده‌ایم، ما کجا و جنگ و جبهه کجا؟! بلکه می‌گوید اگر امتحان پیش آمد وظیفه‌ای بر عهده‌ات گذاشته شده باید انجام بدهید و لو پیر باشی.

فکر می‌کنید ادبیات چقدر می‌تواند در فضای کنونی جامعه ما تأثیرگذار باشد؟
ادبیات اگر خوب، بجا و در عین حال حساب شده وارد عرصه شود واقعاً شاهکار می‌کند. عملکرد فعالان فرهنگی در وضعیت کنونی جامعه بسیار مؤثر بوده و هست.

مطالعه این کتاب را برای نسل‌های جوان کشور چقدر ضروری می‌دانید. مهم‌ترین پیام یا پیام‌های کتاب برای این نسل‌ها چیست؟
من نمی‌توانم و اصلاً دوست ندارم که دیگران را توصیه و سفارش به خواندن کتاب خودم کنم. این مردم هستند که باید قضاوت کنند. خصوصاً از نگاه ادبی. مهم‌ترین پیام کتاب آشنایی با مظلوم و سپس لزوم مبارزه با ظلم و ظالم در هر لباس و مقامی که باشد، شناخت ددمنشی و قساوت قلب دشمن و اینکه امام حسین (ع) برای بقای دین اسلام و حفظ قرآن کریم و مبارزه در راه هدف از همه چیزش حتی طفل شش‌ماهه‌اش هم گذشت، پیرو امام هم باید اینگونه باشد.

چقدر تحت تأثیر محتوای کتاب قرار گرفتید؟
بیش از ۵۰ بار این کتاب را خوانده‌ام. باید بگویم که این کتاب را با اشک نوشته‌ام. گاهی اشک‌هایم فرصت و ادامه نوشتن و خواندن را از من می‌گرفت، اما بعد ادامه می‌دادم. به لطف خدا انگیزه خوبی برای مطالعه و نوشتن دارم و این را نشانه لطف پروردگار می‌دانم. به لطف خدا مشغول نوشتن کتابی دیگر در ارتباط با واقعه کربلا هستم.