ابوالفضل العباس(ع)؛ «باب الحوائج» و تكيه‌گاه و پاسبان حريم اهل بيت(ع)
عصر شیعه ـ حجت‌الاسلام و المسلمين محمدرضا مصطفی‌پور، عضو هيئت علمی دانشگاه تربيت معلم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)،ضمن تبريك سالروز ميلاد حضرت عباس بن علی(ع)، قمر بنی‌هاشم(ع)، به همه شيعيان و مواليان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) اظهار كرد: ايشان از شخصيت‌های باعظمت جهان اسلام است و لازم است كه ما با شخصيت اين بزرگوار آشنا شويم و بدانيم كه چه ويژگی‌هايی داشته‌اند.
وی با اشاره بخش‌هايی از زيارت حضرت عباس(ع) بيان كرد: در بخشی از زيارت ايشان جمله بسيار جالبی وجود دارد: «السَّلامُ عَلَيكَ أَیُّهَا العَبدُ الصَّالِحُ المُطِيعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِ المُؤمِنِينَ وَ الحَسَنِ وَ الحُسَينِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِم؛ سلام بر تو ای بنده صالح خدا و ای كسی كه مطيع خدا و پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع) هستی». اين چند ويژگی كه در اين فراز از زيارت‌نامه آمده است، مقام و جايگاه عظيم حضرت عباس(ع) را برای ما مشخص می‌كنند.
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور ادامه داد: در اين فراز از دعا حضرت عباس قبل از هرچيز «بنده» خداوند معرفی شده است؛ بندگان خداوند دو دسته‌اند: دسته نخست بنده‌اند، اما گاهی گريزپای هستند و دسته دوم همان است كه در وصف حضرت ابوالفضل(ع) آمده كه ايشان را «العَبدُ الصَّالِحُ؛ بنده شايسته» معرفی كرده است؛ صالح بودن و عبد بودن او به قيد سومی برمی‌گردد و آن اطاعت آن حضرت از خداوند، حضرت رسول(ص)، حضرت اميرالمؤمنين(ع) و حضرت امام حسن(ع) و امام حسين(ع) است.
اين محقق و پژوهشگر با بيان اين‌كه اطاعت خداوند به عنوان يك فرض و فريضه اوليه بر همه انسان‌ها واجب است، اضافه كرد: آن حضرت از پيامبر(ص) و ائمه(ع) نيز اطاعت می‌كرد و همه اين‌ها نشان‌گر آن است كه ايشان علاوه بر مطيع خداوند و خدامحور بودن، ولايت‌محور نيز حركت می‌كرد؛ از همين رو است كه ائمه بزرگوار، به‌ويژه امام صادق(ع) و همچنين حضرت زين‌العابدين(ع) از حضرت عباس(ع) به عنوان يك انسان فداكار و اهل مواسات و گذشت و ازجان‌گذشتگی ياد كرده‌اند.
وی ادامه داد: به جهت همين مقام از جان‌گذشتگی است كه ايشان را «باب الحوائج» ناميده‌اند و گفته شده كه چون قمر بنی‌هاشم(ع) در دنيا دستان خود را برای دفاع از حق و حقيقت و ولايت و امامت از دست داده، خداوند در قيامت به جای اين دو دست، به او دو بال می‌دهد كه بتواند در فضای قيامت پرواز كند؛ به‌گونه‌ای كه حتی همه شهدا بر مقام و جايگاه او غبطه می‌خورند.
وقتی امام حسين(ع) برای وداع آخرين خود و اعطای ردای امامت به امام سجاد(ع)، به حضور ايشان می‌رسد، امام سجاد(ع) به پدر خويش می‌فرمايند كه «مگر عمويم عباس(ع) چه شده كه شما اين‌گونه با من سخن می‌گوييد؟!» اين نكته نشان می‌دهد كه امام سجاد(ع) به شجاعت و دلاوری حضرت عباس(ع) در پاسبانی از حريم اهل بيت(ع) باور بالايی داشته است
وی بيان كرد: در ادامه اين زيارت می‌خوانيم: «أَشْهَدُ وَ أُشْهِدُ اللَّهَ أَنَّكَ مَضَیْتَ عَلَى مَا مَضَى بِهِ الْبَدْرِیُّونَ»؛ يعنی ما شهادت می‌دهيم كه تو همان كاری را كردی كه اهل بدر كردند. اولين جنگ نابرابری كه بين مسلمانان و مشركين برگزار شده، جنگ بدر بوده كه در آن جنگ مسلمانان بدون هيچ چشمداشتی به ياری خداوند در برابر مشركين ايستادند و سرانجام به پيروزی رسيدند و اين موفقيت بزرگ، به عنوان پيشتازان جنگ و جهاد مورد توجه خدا است كه در واقع آنها را تعظيم و تجليل می‌كند.
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور خاطرنشان كرد: در اين فراز از زيارت‌نامه تصريح می‌شود كه حضرت عباس(ع) همان كاری را كرده، كه اهل بدر كرده‌اند؛ در ادامه آمده است: «... وَ الْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِيلِ اللَّهِ الْمُنَاصِحُونَ لَهُ فِی جِهَادِ أَعْدَائِهِ الْمُبَالِغُونَ فِی نُصْرَةِ أَوْلِیَائِهِ الذَّابُّونَ عَنْ أَحِبَّائِهِ»؛ تو از كسانی هستی كه ناصحانه و خالصانه در جهاد با دشمنان كوشش كردند و اوليای الهی را ياری كردند و از دوستان خداوند دفاع كردند.
وی با اشاره به اين كه با توجه به اين تعابير، مهم‌ترين كاری كه حضرت قمر بنی‌هاشم(ع) داشته، دفاع از حق و حقيقت و دفاع از دوستان حق است كه در رأس همه آنان حضرت ابی‌عبدالله(ع) بوده، تصريح كرد: به دنبال اين عبارات در اين زيارت‌نامه آمده است كه به سبب نهايت كوشش تو، خداوند تو را جزء شهدا قرار داده و روح تو را با ارواح سعادت‌مندان محشور كرده و گسترده‌ترين جايگاه و بالاترين غرفه‌ها را در بهشت، در اختيارت قرار داده است.
اين محقق و پژوهشگر با اشاره به جايگاه والای حضرت عباس(ع) در اين زيارت عنوان كرد: در بخش ديگری از اين دعا آمده است: «وَ حَشَرَكَ مَعَ النَّبِیِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقا». اين عبارت برگرفته از اين آيه شريفه است كه «وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا؛ و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند در زمره كسانى خواهند بود كه خدا ايشان را گرامى داشته، [يعنى] با پيامبران و راستان و شهيدان و شايستگانند و آنان چه نيكو همدمان‌اند» (نساء/69).
عضو هيئت علمی دانشگاه تربيت معلم عنوان كرد: در ادامه اين زيارت آمده است كه «أَشْهَدُ أَنَّكَ لَمْ تَهِنْ وَ لَمْ تَنْكُلْ وَ أَنَّكَ مَضَیْتَ عَلَى بَصِيرَةٍ مِنْ أَمْرِكَ مُقْتَدِيا بِالصَّالِحِينَ وَ مُتَّبِعا لِلنَّبِیِّينَ»؛ شهادت می‌دهم كه تو هيچ‌گاه سست نشدی و از عهد خود برنگشتی و از بصيرت و بينشی برخوردار بودی كه حق را يافتی و آگاهانه به دنبال حق حركت كردی، برای اين‌كه پيرو صالحين و دنباله‌رو پيامبران(ع) بودی.
وی با اشاره به اين‌كه به سبب چنين اوصافی است كه قمر بنی‌هاشم(ع) در بين شهدای كربلا از جايگاه بسيار بالا و ويژه‌ای برخوردار است، گفت: به همين دليل است كه خداوند او را «باب الحوائج» قرا داده است؛ چراكه او هرچه در طبق اخلاص داشت، خالصانه در راه خدا ايثار كرد و خداوند نيز در عوض جبران او، مقام باب الحوائجی را در دنيا به او واگذار كرده است كه اگر شيعيان و علاقه‌مندان واقعاً به آن حضرت متوسل شوند، می‌توانند از اين نعمت شفاعت او برخوردار شوند.
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور قمربنی‌هاشم(ع) را تكيه‌گاه خاندان پيامبر(ص) خواند و بيان كرد: گرچه تكيه‌گاه اصلی امام حسين(ع) در واقعه عاشورا خداوند بود، ولی در عين حال تكيه‌گاه ظاهری او قمر بنی‌هاشم(ع) بوده است. اين تكيه‌گاه و علمدار بودن، علاوه بر جايگاه معنوی و ايثارگری ايشان، جايگاه ويژه و مهارت نظامی او را در ميدان جنگ نشان می‌دهد.
عضو هيئت علمی دانشگاه تربيت معلم در تشريح اين مطلب بيان كرد: وقتی كه قمر بنی‌هاشم(ع) مجروح می‌شود يا به شهادت می‌رسد، ابی‌عبدالله(ع) آن جمله معروف خود را بيان می‌كند كه «الآن انكسر ظهری وانقطع رجائی» و اهل بيت(ع) نيز اين جايگاه تكيه‌گاه بودن را برای ايشان قائل بودند و با شهادت ايشان، آن تكيه‌گاه را از دست دادند.
وی افزود: حتی گفته شده كه وقتی امام حسين(ع) برای وداع آخرين خود و اعطای ردای امامت به امام سجاد(ع)، به حضور ايشان می‌رسد، امام سجاد(ع) به پدر خويش می‌فرمايند كه «مگر عمويم عباس(ع) چه شده كه شما اين‌گونه با من سخن می‌گوييد؟!» و حضرت در پاسخ به فرزند خويش يك جمله كلی می‌گويد و می‌فرمايد كه همين‌قدر بدان كه اكنون در صحنه كربلا از مردان غير از من و تو باقی نمانده است...؛ اين نكته نشان می‌دهد كه امام سجاد(ع) به شجاعت و دلاوری حضرت عباس(ع) در پاسبانی از حريم اهل بيت(ع) باور بالايی داشته است.