شیب تند کاهش اعتبارات قرآنی و سؤالات بی‌پاسخ
عصرشیعه : شیب تند کاهش اعتبارات قرآنی از سال‌های گذشته تا کنون این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا اساسا اراده‌ای برای حمایت از فعالیت‌های قرآنی وجود دارد؟
لایحه بودجه ۱۳۹۶، هشتمین لایحه‌ای است که اعتبارات قرآنی را به صورت مجزا مورد توجه قرار می‌دهد. اولین بار این موضوع در سال ۱۳۸۸ و برای لایحه بودجه ۸۹ این پیشنهاد مطرح شد که بر این اساس ردیف خاصی برای اعتبارات قرآنی در نظر گرفته شد. در این بودجه سال ۱۳۸۹ آمده بود: «در اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی اجازه داده می‌شود تا نیم‌درصد اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی شامل اعتبارات ملی و استانی برای فعالیت‌های قرآنی در دستگاه‌های ذی‌ربط در قالب مبادله موافقت‌نامه با معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور هزینه شود».
این موضوع گام بزرگ دولت و مجلس برای حمایت از فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، تبلیغی و ترویجی در حوزه قرآن بود و در سال‌های بعد نیز به اشکال مختلفی این موضوع تکرار شد. در سال ۹۰ روندی که برای سال ۸۹ پیش‌بینی شده بود ادامه یافت اما در سال ۹۱، موضوع حجاب در کنار اعتبارات توسعه فعالیت‌های قرآنی قرار گرفت.
از سال ۹۲ بود که موضوع نیم‌درصد تبدیل به عددی مشخص شد. با توجه به اینکه مقدار و محدوده نیم‌درصد از اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی قابل اندازه‌گیری نبود، بنابراین اعتبارات شفاف و مشخصی را نمی‌شد برای این حوزه عنوان کرد از این رو از سال ۹۲ مبلغ مشخصی را برای حوزه توسعه فعالیت‌های قرآنی کنار گذاشته شد. بر اساس ماده مربوط به اعتبارات قرآنی سال ۹۲، شرکتها، مؤسسات و بانک‌های دولتی مجازند جمعاً تا سقف سه هزار میلیارد (۳,۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال از هزینه عملیاتی خود را در جهت اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و صرفاً برای تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن کریم و براساس سیاست‌های کمیسیون آموزش عمومی شورای توسعه فرهنگ قرآنی هزینه نمایند.
از سال ۹۳ تا ۹۵ نیز این موضوع با مبلغ ۲۰۰۰ میلیارد ریال پای ثابت جدول شماره ۹ بود که به اعتبارات ردیف‌های متفرقه مربوط می‌شود.
هرچند مسئولان، فعالان و صاحب‌نظران عرصه قرآنی معتقدند ثابت ماندن مبلغ ردیف اعتبارات قرآنی کارشناسی نبوده و لازم است طی این سال‌ها همراه با رشد نرخ تورم، این اعتبارات نیز افزایش می‌یافت اما تخصیص گاه کمتر از ۵۰ درصدی و حتی صفر درصدی اعتبارات به دستگاه‌های مربوطه باعث شد تا کسی به دنبال پیشنهاد برای افزایش این اعتبارات در بودجه نباشد.
اما به نظر می‌رسد عدم پیگیری‌های لازم برای افزایش اعتبارات و نیز رسیدن تخصیص اعتبارات به واقعیت‌ها باعث شده تا نظر دولت در مورد این ردیف از جدول شماره ۹ شود.
در حالی که شاهد گسترش و تنوع در حوزه فعالیت‌های قرآنی هستیم و ضرورت توسعه فرهنگ قرآنی برای مقابله با نفوذ روزافزون فرهنگ‌های بیگانه بیش از هر زمان دیگری مطرح است، اعتبارات موضوع منشور توسعه فرهنگ قرآنی برای سال ۱۳۹۶ نه تنها افزایش نیافته بلکه با کاهشی ۵۰ درصدی نسبت به سال‌های گذشته روبرو شده است.
هرچند اگر قرار است تخصیص اعتبار این ردیف ۵۰ درصد یا کمتر و یا حتی صفر درصد باشد، کم و کیف رقم آن در لایحه بودجه اهمیت چندانی نخواهد داشت اما این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا اراده‌ای برای حمایت از فعالیت‌های قرآنی و توسعه فرهنگ قرآنی وجود دارد؟
اهمیت این سؤال زمانی مشخص می‌شود که نگاهی به سایر موضوعات قرآنی داشته باشیم.
یکی از این موضوعات، بیمه فعالان قرآنی است که با پیگیری‌های فراوانی که در سال‌های گذشته صورت گرفت، برای اولین بار در بودجه سال جاری فعالان قرآنی ذیل عنوان هنرمندان بیمه شدند. اعتبار این ردیف ۱۰۰ هزار میلیون ریال بود اما برای دومین مرتبه این اعتبار به رقم ۸۰ هزار میلیون ریال کاهش پیدا کرد.
از دیگر مواردی که در لوایح بودجه سال‌های گذشته حذف یا تغییر پیدا کرده فعالیت‌های قرآنی مربوط به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و جهاد دانشگاهی بود. برنامه توسعه فعالیت‌های قرآنی دانشجویان و خبررسانی قرآنی یکی از ردیف‌های مشترک این دو نهاد بود که به صورت مجزا در لوایح بودجه سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ مشاهده می‌شد.
در لایحه بودجه ۹۵، اعتبار قرآنی مربوط به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به صورت جزئی از برنامه ارائه خدمات فرهنگی به دانشجویان آورده شد و با عنوان توسعه فعالیت‌های قرآنی و نماز و گسترش سیره امام پیش‌بینی شد. در حالیکه در سال ۱۳۹۴، این ردیف ۱۵۰۰ میلیون ریال اعتبار داشت در سال ۹۵ با تغییر عنوان با اعتبار ۵ هزار میلیون ریال روبرو شد.
اعتبارات قرآنی جهاد دانشگاهی نیز که در سال ۱۳۹۴ و پیش از آن با عنوان برنامه توسعه فعالیت‌های قرآنی دانشجویان و خبررسانی و با دو ردیف انجام پژوهش‌های قرآنی و برگزاری جشنواره‌ها، مسابقات قرآنی در سطح ملی و بین‌المللی اعتبار ۳۴,۶۰۶ میلیون ریال را به خود اختصاص داده بود برای لایحه بودجه ۱۳۹۵، این عنوان به صورت کلی حذف شد و دو ردیف مذکور در دو عنوان مجزا پیش‌بینی شد. بر این اساس انجام پژوهش‌های قرآنی ذیل برنامه‌‌های توسعه‌ای علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی با اعتبار ۵.۱۴۰ میلیون ریال در نظر گرفته شد و موضوع برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات قرآنی با ردیف ۲۶.۸۶۰ میلیون ریال در این لایحه منعکس شد.
برای این دو بخش در لایحه بودجه ۹۶، به ترتیب ۷ هزار میلیون ریال و ۳ هزار میلیون ریال اعتبار پیش‌بینی شده که با توجه به گستردگی این دو بخش کاهش اعتبارات قابل تأمل است.
هرچند تمام مسئولان به تبعیت از مقام معظم رهبری بر این امر تأکید دارند که فرهنگ اساس سایر امور است و توجه به حوزه فرهنگ باعث تقویب سایر حوزه‌ها می‌شود، اما به نظر می‌رسد این ادعا در عمل نتوانسته گرهی از مشکلات حوزه فرهنگ به ویژه فرهنگ دینی بگشاید.