مجاهدی, شاعران آیینی به اعداد نامعقول مقاتل غیرمستند اعتماد نکنند

عصر شیعه : محمدعلی مجاهدی، پیشکسوت شعر آیینی گفت: شاعران آیینی باید نسبت به استفاده از مقاتل قابل استناد اهتمام جدی داشته باشند و مثلا به مقتلی که می‌گوید حضرت علی‌اکبر علیه‌السلام در روز عاشورا 185 هزار نفر را به هلاکت رسانده، اعتماد نکنند.

به نقل از روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، محمدعلی مجاهدی شامگاه پنجشنبه (6 آبان‌ماه) در پنجمین دوره آموزش شعر «کلک خیال» که با محوریت شعر آیینی در سالن جلسات مجتمع آموزشی فرهنگی یاوران مهدی (عج) برگزار شد،‌ با بیان اینکه محتوای شعر آیینی از منابع مشخصی تامین می‌شود، اظهار کرد: با افزایش این منابع، انحرافات و کژ‌تابی‌ها افزایش داشته که این حواشی گاهی به غباری که متن را پوشانده، تبدیل شده است؛ به همین علت برای رسیدن به اهداف مورد نیاز در حوزه شعر آیینی و پرهیز از روبه‌رو شدن با چهره مبهم شعر عاشورایی باید غبارزدایی‌ها را دنبال کنیم.

وی از عاشورا به عنوان یک رخداد کم‌نظیر نام برد و اضافه کرد: منابع عاشورا به دسته‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که مطلوب‌ترین منبع در این زمینه خطبه‌های حضرت امام حسین (ع) در مسیر حرکت به سمت کربلاست؛ چرا که در این خطبه‌ها علت‌های قیام ایشان مطرح شده است.

لزوم پرهیز شاعران از اهداف حاشیه‌ای کربلا

پیشکسوت شعر آیینی با تاکید بر اینکه شاعران باید نسبت به مطالعه خطبه‌های عاشورایی اهتمام جدی داشته باشند، عنوان کرد: شاعران باید با توجه به این خطبه‌ها در متن حرکت کرده و از حواشی مختلف که در مورد اهداف کربلا توسط شخصیت‌های مختلف مطرح می‌شود، پرهیز کنند.

وی به بازگویی رخدادهای کربلا توسط یاران امام حسین (ع) اشاره کرد و گفت: مقاتل مختلفی که نگاشته شده از این گفته‌ها استفاده کرده‌اند؛ به همین علت می‌توانیم برای مباحث آنها مستندات مطلوبی را ارائه کنیم. مقاتل به چهار دسته قابل استناد، غیر قابل استناد، پژوهشی و منابع مفقوده تقسیم‌بندی می‌شوند. در منابع مفقوده به رخدادهایی از کربلا پرداخته شده که منابع آن از بین رفته است.

مجاهدی با بیان اینکه مقاتل در طول تاریخ تغییراتی داشته‌اند، مطرح کرد: اگر مقاتل جدید را با مقاتل قدیمی مقایسه کنیم به خوبی متوجه می‌شویم که برخی از شخصیت‌ها و رخدادها با گذشت زمان به حرکت کربلا اضافه شده‌اند؛ به همین علت شاعران باید نسبت به مطالعه جامع مقاتل مختلف اهتمام جدی داشته باشند تا بتوانند از آسیب‌های احتمالی شعر عاشورایی جلوگیری کنند.

شاعران آیینی از مقاتل غیر قابل استناد پرهیز کنند

این شاعر آیینی با اشاره به اینکه شاعران آیینی در تاریخ، کارهای اثرگذار بسیاری از خود به جای گذاشته‌اند، اظهار کرد: اکنون آثار مطلوبی از شاعران آیینی گذشته در دسترس است و این آثار بر پایه منابع و مقاتل قابل استناد تهیه شده است. شاعران کنونی جامعه نیز باید نسبت به استفاده از مقاتل قابل استناد اهتمام جدی داشته باشند و از مقاتل غیر قابل استناد پرهیز کنند.

این استاد برجسته شعر آیینی خاطرنشان کرد: برخی از مقاتل از نظر شیوه نگارشی شیرین و دلنشین هستند، به همین علت، شاعران می‌توانند با مطالعه آنها از نظر نگارشی به دستاوردهای مطلوبی برسند، اما از نظر محتوایی با مشکلات مختلف مواجه می‌شوند؛ چرا که در آن مباحث نادرست غیر قابل استناد مطرح شده است.

وی با تاکید بر اینکه شاعران باید نسبت به مقاتل غیر قابل استناد حساسیت بسیاری داشته باشند، عنوان کرد: برخی از مقاتل دارای مطالب وهن‌آمیز است که شاعران نباید از مطالب این مقاتل استفاده کنند و برخی دیگر از مقاتل برای گریه گرفتن از مردم وقایع غیر مستند را مطرح کرده‌اند؛ چرا که نویسندگان این مقاتل به عنوان شخصیت‌های بزرگ دینی با تکیه بر آموزه‌های فکری و عرفانی خود معتقد بودند که باید از راهکارهای مختلف برای گریاندن مردم استفاده کرد.

نباید نسبت به آمارهای نامعقول برخی از مقاتل توجه داشته باشیم

مجاهدی اضافه کرد: بر اساس نوشته‌های یکی از مقاتل، جمعیت مقابل امام حسین (ع) در روز عاشورا یک میلیون و 500 هزار نفر بوده و حضرت علی اکبر علیه‌السلام 185 هزار نفر را به هلاکت رسانده است؛ در حالی که این آمارها با شرط معقولیت سازگاری ندارد و نباید نسبت به آنها توجهی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه اثر محمدمهدی حائری مازندرانی قابل استناد نیست، مطرح کرد: برخلاف نوشته‌های برخی از مقاتل در مورد یاران امام حسین علیه‌السلام که متن تاریخ عاشورا را مخدوش می‌کند، مقاتل معتبر به شیوه مطلوبی رفتارها و ویژگی‌های شخصیتی این افراد را تشریح کرده‌اند.

این شاعر برجسته شعر آیینی با تاکید بر اینکه شاعران باید نسبت به بیان مباحث عینی و ملموس اهتمام جدی داشته باشند، اظهار کرد: هنر شاعر، درگیر کردن ذهن مخاطب برای فهم مطلب است که گاهی اوقات به سبب پیچیدگی لغات این هدف تحقق نمی‌يابد.

شعر عاشورایی میان مردم پذیرفته شده است

وی نمود پیدا کردن سبک وقوع در بدنه شعر عاشورایی دوران معاصر را رخدادی مبارک دانست و گفت: با تحقق این امر رخدادهای کربلا با استفاده از قالب شعر به تصویر کشیده می‌شود؛ به همین علت، شعر عاشورایی در میان مردم به شیوه مطلوبی پذیرفته شده است.

مجاهدی با اشاره به اینکه نگاه عاطفی در سبک وقوع به خوبی قابل مشاهده است، اضافه کرد: وجود این نگاه می‌تواند سبب تقویت شعر عاشورایی شود.

وی استفاده از زبان صمیمی بدون ابهام را از اولویت‌های مورد نیاز شعر آیینی برشمرد و ادامه داد: هرچند نگاه شاعر نسبت به عموم متفاوت است، اما دوری از عنصر خیال نباید شعر آیینی را به سمت شعار و نظم هدایت کند. این در حالی است که شاعران در برخی از اشعار به دنبال انتقال چند مفهوم به مخاطبان هستند که این موضوع در برخی از محافل نتایج مطلوبی به همراه ندارد.

این پیشکسوت شعر آیینی بر استفاده از وزن‌های تاثیرگذار در میان مخاطبان تاکید کرد و افزود: در آثار برخی از اشعار سیمین بهبهانی، وزن‌های نادرست دیده می‌شود؛ گاهی قالب‌ها، ردیف‌ها و وزن‌های ابداعی که عناصر مهم شعر هستند می‌توانند تمام متن شعر را تضعیف کنند.

وی با تاکید بر اینکه شاعران آیینی باید از صنایع کاربردی و کارآمد ادبیات کنونی استفاده کنند، اظهار کرد: شاعران باید با استفاده از آموزه‌های تاریخی و دیدگاه جامع، اعضای تشکیل دهنده یک صحنه از جریان کربلا را در ذهن خود بچینند تا بتوانند به شیوه مطلوبی شعر عاشورایی را تصویرسازی کنند.

شعر عاشورایی بدون پیوند با شعر مهدوی ابتر است

مجاهدی با بیان اینکه شعر عاشورایی بدون پیوند با شعر مهدوی ابتر است، تصریح کرد: کلیدواژه‌های فرهنگ عاشورا در دوران قیام حضرت مهدی (عج) عینیت پیدا می‌کند. به همین علت، ایجاد پیوند میان شعر عاشورایی و شعر مهدوی باید به صورت ویژه مورد توجه شاعران قرار گیرد.

وی استفاده مستمر از اسامی کوچک ائمه اطهار (ع) در اشعار را اقدام نادرستی دانست و خاطرنشان کرد: شاعران آیینی باید حرمت ائمه اطهار (ع) را حفظ کرده و نسبت به استفاده از اسامی بدون القاب آنها در اشعار پرهیز کنند.

این شاعر پیشکسوت در پایان یادآور شد: برخی از افراد با نگاه ضدآیینی، آرمان‌های انقلاب را در شعر مهدوی تخریب کرده‌اند؛ اما اشعار آنها مجوز نشر دریافت کرده و در هر مورد، سه هزار نسخه چاپ شده است.