چگونگی اعتقاد شیعه به برتری ثواب زیارت کربلا نسبت به زیارت بیت الله الحرام

پرسش:

شیعه معتقد است كه ثواب زیارت كربلا (حسین بن علی علیه السلام) از ثواب زیارت بیت الله الحرام بیشتر است، چگونه میتوان این عقیده را پذیرفت؟

پاسخ:

از نظر شیعه زیارت بیت الله الحرام دارای اهمیت است اما این گونه نیست، كه بالاترین ثواب ها مربوط به این عمل باشد. در كتاب های اهل سنت نیز به نقل از رسول الله -صلی الله علیه وآاله - آمده است كه:«هر كس صد بار صبح و صدربار شب تسبیح خدا گوید مانند كسی است كه صد حج بجا آورده است.(1) عامه در توجیه این حدیث چه میگویند؟! حدیثی كه حسن شمرده شده است. بعضی از علمای عامه گفتهاند: این حدیث دلالت دارد كه ذكر گفتن با حضور قلب با همه آسانی كه دارد، از عبادات سختی كه در حال غفلت انجام شود، با فضیلت تر است».(2) یا در حدیثی دیگر آمده است كه «مبارزهای كه علی بن ابیطالب-ع-با عمرو بن عبدود، در روز خندق انجام داد، از اعمال امت من تا روز قیامت، با فضیلت تر است»(3) این حدیث در كتب ما نیز آمده است، و در روایات ما اشاره شده است كه این فضیلت از آن رو است، كه در آن روز همه كفر در مقابل همه اسلام قرار گرفته بود. و عمل امام علی ـ علیه السّلام ـ موجب پیروزی اسلام شد. از این حدیث نتیجه میگیریم هر عملی كه موجب رشد، و پیروزی اسلام و پیشبرد اهداف اسلام شود ممكن است، با توجه به خلوص نیت عامل آن ثواب های بیشمار دریافت كند. و از حدیث اول نیز نتیجه میگیریم كه یك عمل كم و اندك كه با توجه و حضور قلب انجام شود، ممكن است به اندازه یك عمل بسیار مهم و دشوار كه با غفلت یا كمی حضور قلب، انجام میشود ثواب داشته باشد بلكه بیشتر از آن. پس این طور نیست كه زیارت بیت الله باید همیشه و همه جا ازهمه اعمال ثواب بیشتری داشته باشد.

اما مطلب اصلی. چگونه میتوان پذیرفت كه طبق عقیده شیعه زیارت امام حسین از زیارت بیت الله ثوابش بیشتر است؟

برای پذیرش عقیده شیعه یا حداقل بعید نشمردن آن نكاتی لازم است بیان شود.

1. فكر نشود، وقتی شیعه زیارت امام حسین را مهم شمرده از فضیلت زیارت بیت الله غافل است، خیر، از این رو ماه مبارك رمضان كه ماه استجابت دعاها میباشد. دعاهای زیادی از سوی امامان معصوم-علیهم السلام- رسیده است شاید در كمتر دعایی باشد كه در آن از خدا توفیق زیارت خانه خدا نیامده باشد. بلكه در بعضی از آن ها آمده است كه زیارت هر سالی را نصیب كند.(4) و معلوم است كه زیارت واجب یك بار است و اگر هر سالی آن را میخواهیم آن زیارت مستحبی میباشد وبه خاطرثواب زیادش خواسته می شود.

2. این مقایسه كه در احادیث ائمه ـ علیهم السّلام ـ آمده، مقایسه بین واجب و مستحب نیست، یعنی این طور نیست كه فكر شود شیعه زیارت امام حسین-علیه السّلام ـ را بر زیارت واجب بیت الله ترجیح  میدهد.اهمیت به جا آوردن حج واجب در نظر شیعه آن قدر زیاد است.  كه طبق روایات رسیده از معصومین-ع- اگر كسی بدون داشتن عذر و مانع آن را ترك كند و بمیرد یهودی یا نصرانی مرده است. (5) بنابراین ترك  آن بدون عذر موجب میشود انسان غیر مسلمان بمیرد. پس اهمیت زیارت بیت الله چه مستحب آن چه واجب آن درجای خود محفوظ است. اما چرا به زیارت امام حسین-علیه السّلام-این قدر اهمیت میدهد.در نكات بعدی اشاره می شود:

3. در چهار آیه از قرآن،‌اجر رسالت نبی گرامی اسلام ـ‌ صلی الله علیه و آله ـ مطرح شده است، در آیهای میگوید: بگو من هیچ پاداش از شما نمیخواهم و ازمتكلفین نیستم (سخنانم همراه با دلیل وروشن است »(6) در آیهای دیگرمی فرماید «بگو من در برابر ابلاغ رسالت هیچ گونه پاداش نمیخواهم مگر كسی كه بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند(7)(این اجر من است)

درآیه سوم می فرماید «بگو پاداش كه از شما خواستم تنها به سود شما است و پاداش من فقط بر خداوند است».(8)

اگراین سه آیه در كنار هم قرار گیرد معنا چنین میشود: 1. من هیچ پاداشی برای خودم نمیخواهم. 2. پاداشی كه میخواهم برای خود شما است 3. پاداش را فقط از كسانی میخواهم كه بخواهند راهی به سوی خدا انتخاب كنند. و در یك كلمه من فقط از كسی پاداش میخواهم كه بخواهد به سوی خدا راه پیدا كند البته این پاداش فقط به سود خود اوست نه من، حالا این پاداش چیست؟ در آیهای دیگر بیان شده است: «بگو از شما بر آن (تبلیغ رسالت) پاداش نمیخواهم جز دوست داشتن نزدیكان»(9)

زمخشری نقل میكند وقتی این آیه نازل شد «سئوال شد یا رسول الله نزدیكان تو، آن ها كه دوست داشتن آن ها بر ما لازم است چه كسانیاند؟ فرمود: علی و فاطمه و دو فرزند آن ها»(10) بنابراین تنها اجری كه رسول گرامی اسلام در مقابل زحمات طاقت فرسای خود در ابلاغ رسالت خود از ما ، آن هم به فرمان خدا خواسته است دوست داشتن اهل بیت اوست كه طبق آیات قبل این دوست داشتن اولاً به سود خود ماست و ثانیاً راهی است به سوی خدا كه البته میتوان فهمید سودی كه این محبت برای ما دارد آن است كه ما را به سوی خدا رهنمون و نزدیك میكند. محبتی كه زمینه تمسك به اهل بیت –ع-را فراهم كند ما رااز گمراهی (دور شدن از خدا و طریق او) نجات خواهد داد. همان طور كه پیامبر ـ‌ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: «ای مردم من در میان شما چیزی را به یادگار میگذارم كه اگر به آن تمسك كنید هرگز گمراه نخواهید شد، كتاب خدا و خاندانم اهل بیتم».(11)

حالا سئوال این است آیا ما در مقابل زحمات رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ وظیفهای داریم یا نه؟

آیا نباید پاداش زحمات ایشان را كه البته به سود خود ماست بدهیم؟! اگر پاسخ مثبت است كه قطعاً چنین است باید اهل بیت را دوست بداریم و حتماً راه ابراز این محبت اكنون آن ست كه در زیارتگاه های آن ها حضور یابیم و ضمن تكریم آن ها، از فضای ملكوتی آن جا بهره ببریم. شاید به همین خاطر است یعنی این كه زیارت قبر ائمه خصوصاً امام حسین ـ علیه السّلام ـ ابرازمحبت به خاندان پیامبر است و محبت به خاندان او پاداش رسالت اوست.‌كه در روایات آمده است كسی كه زیارت امام حسین ـ علیه السّلام ـ را ترك كند، حقی از حقوق رسول الله را ترك كرده است.(12) با این توضیحات میتوان فهمید كه چرا زیارت امام حسین-ع- از زیارت مستحبی بیت الله فضیلتش بیشتر است، چون كسی كه زیارت واجب خانه خدا را به جا آورده و حالا دارد زیارت مستحبی میكند معلوم است این زیارت مستحبی در عین فضیلت، لزومی ندارد اما همین كس نسبت به حق رسول الله و اجر رسالت او كه محبت خاندانش باشد غفلت كرده است. اما اگر كسی كه حج واجب را بجا آورده و حالا به زیارت امام حسین ـ علیه السّلام ـ رفته به اجر و حق رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز توجه كرده و با زیارت قبر فرزند او این محبت را ابراز و اثبات كرده است و اهل بیت او را بزرگ شمرده است. و معلوم است كسی كه هم به حق الله و هم حق رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ توجه دارد از كسی كه فقط به حق الله توجه دارد ثواب بیشتری دریافت میكند.

خوب است این نكته نیزبیان شودكه در روایات ما ثواب های زیادی كه مربوط به زیارت قبور ائمه-ع- و خصوصاً امام حسین –ع- آمده است مربوط به كسی است كه عارف به حق امام باشد و هر چه این معرفت بیشتر باشد ثواب بیشتری دریافت میكند، یعنی بداند كه دوست داشتن آن ها لازم است و تمسك به آن ها موجب نجات، بداند كه آن ها امامانیاند كه اطاعت آن ها بر ما واجب است. بنابراین این ثوابها مربوط به كسی است كه میداند چه میكند و به زیارت چه كسی رفته است.

4. تنها با گذشت پنجاه سال از رحلت نبی مكرم اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ جامعه اسلامی مبتلا به حاكمی شده بود كه رعایت ظواهر اسلام را نمیكرد، شرب خمر میكرد،(13) سگ بازی و میمون بازی میكرد و دیگر كارهای خلاف عرف و شرع. وقتی معاویه برای ولایت عهدی او بیعت خواست همه جز 4 نفر بیعت كردند.(14)

سئوال بسیار مهم این است كه مردم چرا به خلافت وحكومت چنین شخصی راضی شدند؟. سئوال دیگر این است كه چرا آن 4 نفر بیعت نكردند؟ عبد الله بن عمر در امتناع از بیعت گفت: اگر با كسی كه با میمون و سگ بازی میكند و شراب مینوشد و اظهار فسق میكند بیعت كنیم حجت ما نزد خدا چیست؟ و عبدالله بن زبیر گفت: نباید از مخلوق در معصیت خالق اطاعت كرد حال آن كه دین ما را بر ما فاسد كرده است.(15)

و از دیدگاه امام حسین ـ علیه السّلام ـ باید با اسلام وداع كرد. هنگامی كه حاكم آن. شخص مثل یزید باشد(16) منصفانه باید قضاوت كرد حق با كدام بود آن ها كه بیعت كردند و راضی به خلافت چنین شخصی شدند یا آن ها كه امتناع كردند؟ میدانیم تنها كسی كه حاضر شد بر این عدم بیعت و مقاومت و قیام در برابر چنین حكومتی، جان خود و خویشان و یاران خود را بدهد امام حسین ـ علیه السّلام ـ بود. اگر امام حسین-ع- نیز بیعت میكرد و هیچ واكنشی در مقابل چنین حكومت نشان نمیداد و امر به معروف و نهی از منكر نمیكرد و در این راه به شهادت نمیرسید معلوم نبود از اسلام و احكام نورانی آن تا حال اثری باشد. وقتی در 50 سال بعد از رحلت پیامبر اسلام-ص- مردم راضی شدند حاكم آن ها كسی باشد كه شرب خمر میكند و... حاكمی كه باید مجری احكام اسلام و حافظ دین باشد، معلوم نبود در سال های بعد و قرون بعد حاكم آن ها چه كسی باشد و اسلام و مسلمین در چه وضعیتی.

پس اگر ما از اسلام و احكام نورانی آن اثری میبینیم، مرهون امام حسین-ع) و یاران او هستیم و مرهون آن ها كه بعداً به ایشان اقتدا كردند و در حفظ اسلام كوشیدند و جان دادند. از همین روست كه بعضی در ذیل حدیث «حسین منی و انا من حسین»(17) كه از پیامبر-ص- نقل شده احتمال دادهاند مراد این باشد كه حسین-ع- فرزند و نوهی من است، لذا از من است اما من از حسینم یعنی دین من مرهون حسین است. بقای دین من به خاطر شهادت حسین است.

پس امام حسین-ع- به خاطراحیای مجدد اسلام، بر تك تك مسلمین حق دارد و كمترین كاری كه ما در ایفای حق ایشان میتوانیم بكنیم زیارت ایشان و تكریم و بزرگداشت عمل آنان است. لذاست كه در ذیل روایاتی كه فضیلت و برتری امام حسین-ع- را بر زیارت بیت الله بیان كرده، آمده است كه حق امام حسین-ع- بر هر مسلمانی فرض است.(18) و زیارت, ایفای این حق و تشكر از زحمات حسین-ع- و یاران اوست.بنابراین بایدگفت عمل كسی كه در عین توجه به واجبات الهی ( مثل بجا آوردن حج واجب) در صدد ایفای حق دیگران و تشكر و سپاس از آنان باشد از عمل كسی كه از این مسأله غفلت كرده و یك عمل مستحب را بجا میآورد فضیلتش بیشتر است. و طبق حدیث «كسی كه از مخلوق تشكر ننماید، از خدای عزوجل تشكر نكرده است».(19)

ثواب های بیشمار به حسین و یارانش و به خاطر او به زائرانش بدهد نباید بعید شمرد بلكه چنین ثواب هایی به جاست، حتی اگر این ثواب ها از زیارت بیت الله بیشتر باشد.

پی نوشت ها:

1. محمد بن عیسی ترمذی، سنن ترمذی، بیروت، دار الفكر، 1403، ج 5، ص 176.

2. البار كفوری، تحفة الاحوذی، بیروت، دار الكتب العلمیة، چاپ اول، ص 309.

3. محمد بن محمد الحاكم النیشابوری، المستدرك، بیروت، دار المعرفة، 1403، ج 3، ص 32.

4. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، شركت تعاونی ناشران، چاپ اول، 1375، ص 289.

5. حر عاملی، وسائل الشیعه، كتابفروشی اسلامیه، 1367، ج 5، ص 20.

6. ص: 86.

7. فرقان:57

8. سبأ: 47.

9. شوری: 23.

10. زمخشری، الكشاف، بیروت، دار الكتب العربی، ج 4، ص 219.

11. سنن ترمذی، همان، ج5، ص 327.

12. حر عاملی، وسائل الشیعة، موسسة آل البیت، قم، الاحیاء التراث، چاپ اول، 1412، ج 14، ص 433.

13. ابن كثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1408، ج 8، ص 50.

14. احمد بن یعقوب یعقوبی، تاریخ یعقوبی، موسسه نشر فرهنگ اهل بیت، بیروت، چاپ دار، ج 2، ص 228.

15. همان.

16. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الاحیاء التراث عربی، 1403، ج 44، ص 326.

17. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، 1404، ج 43، ص 261.

18. وسائل الشیعة، همان، ج14، ص 433.

19. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403، ج 68، ص 44.