رابطه میان استغفار و روزی چیست

وی افزود: اسباب تحصیل رزق، در امور مادی، خلاصه نمی‌شود؛ بلکه بنابر تصریح قرآن کریم، چه بسا گشایش رزق در گرو اسباب و عوامل معنوی است.

 

این محقق با بیان اینکه رزاق هستی و روزی‌رسان مطلق، خداست و رزق و روزی هر کسی و هر چیزی، مشخص و معین است تصریح کرد: دستگاه آفرینش بنابر اراده الهی، به تناسب هر یک از اعمال انسان، عکس‌العملی در خور نشان می‌دهد و به فراخور آن عمل، آثار و نتایجی را در همین دنیا به صاحب عمل می‌رساند.

جهانگیری اظهار کرد: کسی که تنها علل مادی و محسوس را مى‌‏بیند خیال مى‏‌کند سبب روزی نیز منحصر به همین اسباب و علل است؛ در حالی که نمى‌‏داند هزاران علل و اسباب دیگر نیز ممکن است به حکم‏ قضا و قدر الهى در کار باشند و آنگاه که آن علل و اسباب پا به میان گذاشتند، اسباب و علل مادى را خنثى و بى­‌‏اثر مى­‌کنند.

این پژوهشگر با بیان اینکه رزق و روزی تنها در امور مادی خلاصه نمی‌شود و عمومیت دارد اظهار کرد: از دید قرآن کریم و روایات میان استغفار و گشایش رزق و روزی، رابطه مستقیم وجود دارد.
وی با بیان اینکه در سایه استغفار، انسان از غم و غصه رهایی پیدا می‌کند و بلا از او دور می‌شود تاکید کرد: در برخی روایات بر این موضوع تاکید شده است که ازدواج با استغفار رابطه دارد و هرچه استغفار بیشتر باشد، همسر مناسب‌تر نصیب انسان خواهد شد همچنین در روایات، برای فرزنددار شدن، سفارش به استغفار شده است.

این محقق عنوان کرد: در روایتی که از امام باقر(ع) نقل شده است ایشان دستور استغفار براى فرزنددار شدن را داده‌اند؛ در این روایت نقل شده که مردى، خدمت امام باقر (ع) آمد و از کمی فرزند به محضر آن حضرت گلایه کرد؛ امام (ع) فرمودند: مهم‌ترین عامل نجات از مشکلات و سختی‌­ها و بهترین سبب زدودن غم و اندوه، استغفار و عذرخواهى از خداى مهربان، است.

وی افزود: امام در ادامه روایت توصیه فرمودند که مدت سه روز بعد از نماز عشاء و نماز صبح، هفتاد مرتبه بگو: «سبحان الله» و هفتاد مرتبه استغفار کن و در انتهاى ختم استغفار، فرمایش خداوند در قرآن را بخوان که فرموده است «اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا، یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَارًا، وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّکُمْ أَنْهَارًا» (نوح/ ۱۰ تا ۱۲) نقل شده است که آن مرد به دستور امام (ع) عمل کرد و هنوز سال بر او نگذشته بود، فرزندى روزیش شد که نور چشم او گشت.

وی با بیان اینکه هر گونه عطاى مادى، معنوى، دنیوی و اخروی را شامل می‌شود عنوان کرد: بنابراین هر گونه بهره‌­اى را که خداوند نصیب بندگان مى­‌کند از مواد غذائى، مسکن، پوشاک و یا علم، عقل، فهم، ایمان، اخلاص، فرزند و همسر شایسته، و...، به همه این­‌ها رزق گفته مى‌­شود.

جهانگیری با اشاره به آیه شریفه «ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فی‏ کِتابٍ مُبینٍ» (هود/۶) هیچ جنبنده‌‏اى در زمین نیست مگر اینکه روزى او بر خداست! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مى‌‏داند. همه این­ها در کتاب آشکارى ثبت است» بیان کرد: در حقیقت، آیه در مقام بیان این است که تصور نشود که خداوند تنها به جنبندگانی که در جایگاه اصلی قرار دارند، رزق و روزی می­‌دهد؛ بلکه هر کجا و در هر شرائطی روزی آن‌ها را فراهم می‌­کند.

وی در تعریف مفهوم استغفار با بیان اینکه استغفار به معناى طلب آمرزش است اظهار کرد: در واقع تائب از گناه، از حضرت حق متواضعانه درخواست می­‌کند که گناهانش را با ستاریت خود بپوشاند تا کسى از آن آگاه نگردد و آبرویش در دنیا و آخرت محفوظ بماند؛ اما چگونگی پوشاندن معاصی توسط خداوند به اینکه به نابودی کامل باشد یا به گونه­‌ای که دیگر دیده نشود، ظاهراً آیات مربوط به آمرزش گناه و روایات اهل­‌بیت (ع) با معنای دوم هماهنگی بیشتری دارد؛ کما اینکه ظاهر لفظ «ستر و کتمان» همین است که گناه معدوم نمی‌شود.

وی افزود: با در نظر گرفتن این مطلب، معلوم می‌­شود که استغفار با عفو تفاوت دارد؛ چرا که اولی به معنای پوشاندن و دومی به معنای محو کردن است.

این پژوهشگر با اشاره به رابطه استغفار و توبه با بیان اینکه در قرآن کریم در چند آیه، توبه و استغفار به گونه‌­هایی در کنار هم ذکر شده، که دلالت بر دوگانگى مفهوم آن‌ها دارد: «وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ» (هود/۹۰) ادامه داد: در این آیه شریفه و چند آیه دیگر، از هر دو واژه استفاده شده است که برخی مفسرین علت ذکر توبه پس از استغفار را به این جهت می‌دانند که گفته‌­اند هدف، آمرزش است و به واسطه توبه به آن می‌توان رسید.
وی با اشاره به تفاوت­‌های توبه و استغفار تصریح کرد: اولین تفاوت این است که انسان فقط می‌­تواند براى شخص خودش توبه کند و از جانب دیگرى نمی‌­تواند توبه نماید، ولى استغفار این­گونه نیست، انسان هم می­‌تواند براى خودش و هم براى دیگری استغفار کند که نمونه آن در آیه شریفه «قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (یوسف/۹۸)؛ یعقوب به فرزندانش هنگامى که از او خواستند از خداوند براى آنان آمرزش بخواهد فرمود: براى شما از پروردگارم درخواست آمرزش خواهم کرد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است وجود دارد.

جهانگیری با اشاره به دومین تفاوت میان این دو گفت: در توبه عدد و مقدار مطرح نیست، ولى در استغفار گاهى عددهاى ویژه عنوان شده است، در قرآن عدد هفتاد و در روایات عددهاى صد، هفتاد، بیست و پنج و بیشتر و کمتر آمده است: «إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ» (توبه/ ۸۰) اگر براى منافقان که آلوده به کفر و شرک هستند و به اسلام و مسلمانان خیانت می­‌کنند هفتاد بار آمرزش بخواهى هرگز خدا آنان را نخواهد آمرزید.
جهانگیری با بیان اینکه توبه باید در حال حیات و زندگى باشد ادامه داد: توبه کسى که آثار مرگ را مى‏‌بیند، و پس از مرگ معنا ندارد، ولى از آنجا که استغفار به نحوى است که شخصى براى شخص دیگر می‌­تواند انجام دهد، بنابراین پس از مرگ نیز می‌­تواند برای او استغفار کند.

وی افزود: توبه فقط سبب بخشیده شدن گناه مورد نظر است، ولى استغفار علاوه بر این که عامل بخشیده شدن گناه است، موجب گشایش در زندگى مادى و فراوانى نعمت و دورى از بلاها، و مصون شدن از کیفرهاى دنیائى است.
جهانگیری با اشاره به رابطه استغفار و گشایش روزی بیان کرد: مراد از استغفار، تنها استغفار زبانی و گفتن «استغفرلله» نیست؛ بلکه استغفار در یک جمله، یعنی؛ «اصلاح ایده و عمل» است و گرنه به مجرد گفتن «استغفرالله» مشکلی حل نمی‌شود؛ چنان که شخصی در محضر امیر المومنین علی علیه السلام، این جمله را بر زبان جاری کرد، حضرت عصبانی شد و فرمود: «ثَکِلَتْکَ امُّک أَتَدْرى‏ مَا الْاسْتِغفار؟» یعنی مادرت برایت بگرید. می‌‏دانى استغفار چیست‏؟ بعد حضرت شش شرط را برای استغفار بیان کردند.

وی تاکید کرد: براساس وعده الهی، ایمان و تقوا نه تنها سبب نزول برکات الهى مى‏‌شود؛ بلکه باعث مى‏‌گردد که آنچه در اختیار انسان قرار گرفته در مصارف مورد نیاز به کار گرفته شود همان طور که در آیه شریفه فرمود: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ» (اعراف/ ۹۶)؛ و اگراهل شهر‌ها و آبادی­‌ها، ایمان مى‏‌آوردند و تقوا پیشه مى‏‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آن‌ها مى‌گشودیم؛ ولى (آن‌ها حق را) تکذیب کردند؛ ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم».

جهانگیری ادامه داد: در مقابل قران کریم در آیات فراوانی، سرچشمه فساد را اعمال خود مردم می‌­داند؛ در آیه ۴۱ سوره روم می‌­فرماید: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» فساد در خشکى و دریا به‌خاطر کارهایى که مردم انجام داده‌‏اند آشکار شده است؛ خدا مى‌‏خواهد نتیجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید (بسوى حق) بازگردند» یا در آیه ۳۰ شوری می‌­فرماید: «وَ ما أَصابَکُمْ‏ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ»؛ یعنی هر مصیبتى به شما مى‏‌رسد به خاطر اعمال شما است.

این محقق مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه در پاسخ به این شبهه که اگر ایمان و تقوا، موجب نزول انواع برکات الهى است و نقطه مقابل آن باعث سلب برکات است، چرا مشاهده مى‏‌کنیم ملت­‌ها و افراد‏ بی‌‏ایمانی را که غرق ناز و نعمت‌اند؟ اظهار کرد: اولا تصور اینکه ملت‌هاى فاقد ایمان غرق در ناز و نعمت­‌اند، تصور صحیحی نیست و اگر به درون این جوامع برویم، قبول خواهیم کرد که بسیارى از آن‌ها دچار اضطراب­‌های روانی، نبود امنیت و سائر نابسامانی‌های اجتماعی هستند لذا نباید پیشرفت مادی و ثروت را با خوشبختی اشتباه گرفت.

این محقق عنوان کرد: ثانیا قران کریم در جای دیگری می‌فرماید: کفار فکر نکنند که این همه مهلت و ناز و نعمتی که ما به این‌ها دادیم به نفعشان است، بلکه به ضررشان تمام خواهد شد؛ چراکه بار خود را سنگین و سنگین­‌تر می‌کنند و بر عذاب خود می‌افزایند.

وی در خاتمه تاکید کرد: از مجموع آیات و روایت اهل بیت(ع) به دست می‌آید که رابطه استغفار و گشایش رزق و روزی، رابطه مستقیمی است و می‌توان آن را یکی از بزرگترین پیشگویی‌های قرآن کریم در تحقق جامعه­ مطلوب دانست.