نوشتاري از آيت‌الله سبحاني پيرامون «چگونگي ذكر صلوات بر پيامبر(ص)»
عصر شیعه - کيفيت صلوات بر پيامبر اکرم محمد مصطفي (ص) از مباحثي است که علاوه بر بيان نحوه آن در متون ديني، مورد تاکيد نيز قرار گرفته و ثواب و اجر بسياري بر آن مترتب گشته است؛ هر چند در نحوه فرستادن صلوات بين شيعيان واهل سنت اختلاف وجود دارد ولي اصل آن مسلم و ماجور است.
متن نوشتار آيت‌الله سبحاني پيرامون نحوه صحيح فرستادن صلوات، به شرح زير است:
فرستادن درود بر والاترين انسان‌ها عملي خدا پسندانه است كه خداوند خود بر اين كار سبقت گرفته و فرشتگان و مومنان را فرمان داده است كه بر او درود بفرستند، چنان كه مي‌فرمايد:
«إِنَّ اللّهَ وَملائِكتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَبِيّ يا أَيُّها الّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَليهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيماً»[1] خدا و فرشتگان بر پيامبر (ص) درود مي‌فرستند. اي كساني كه ايمان آورديد بر او صلوات و سلام بفرستيد».
ذكر صلوات در هر زمان و در تمام حالات، امري مستحب است و آيه مباركه بدون آن كه زمان و مكان خاصي براي آن تعيين كند به آن فرمان مي‌دهد، به خصوص زماني كه انسان به هنگام اذان يا خواندن قرآن نام او را بشنود يا بر زبانش جاري شود.
كيفيت صلوات بر پيامبر (ص)، در حديث عبدالرحمان‌بن ابي ليلي، از كعب بن عجزه، از نبي مكرم اسلام وارد و در صحيح‌ترين كتب حديثي از نظر اهل سنت نقل شده است كه به ترجمة بخشي از آن مي‌پردازيم:
كعب‌بن عجزه خطاب به عبدالرحمان گفت: آماده‌اي حديثي را كه از پيامبر(ص) شنيده‌ام به عنوان هديه‌اي به تو اهدا كنم؟
عبدالرحمان: حاضر و آماده‌ام.
كعب‌بن عجزه گفت: به پيامبر (ص) عرض كرديم، بر شما اهل بيت (ص) چگونه درود بفرستيم در حالي كه از كيفيت دادن سلام آگاهيم.
پيامبر اسلام (ص) بگوييد: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ‌مُحَمَّد، كَما صَلَّيْتَ عَلى إِبْراهيمَ وَعَلى آلِ إِبْراهيمَ إِنَّكَ حَميدٌ مَجِيدٌ، اللّهُمَّ بارِكْ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ مُحَمَّد كَما بارَكْتَ عَلى إِبْراهيمَ وَآلِ‌إِبْراهيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ» [2]
از اين بيان روشن مي‌شود كه در موقع فرستادن صلوات، بايد آل محمد را نيز ذكر كنيم تا صلوات كامل شود و اين كه عده‌اي امروزه در سخنراني‌ها و نوشته‌ها، تنها بر پيامبر (ص) درود مي‌فرستند و مي‌گويند: «صلّي اللّه عليه وسلم»، كاملا بر خلاف دستور رسول خدا (ص) است.
ابن حجر هيثمي (٨٩٩ـ ٩٧٤) از پيامبر (ص) نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود:
پيامبر (ص) فرمود: «براي من درود مقطوع و بريده نفرستيد، عرض شد مقصود شما چيست؟ فرمود: نگوييد: «اللهمّ صلّ علي محمّد»، وسكوت كنيد، بلكه لازم است بگوييد: اللّهمّ صلّ علي محمّد وعلي آل محمّد.» [3]
از اين رو صلوات شيعه، صلوات كامل و با روايت صحيح بخاري كه اصح كتب حديثي اهل سنت مطابق است. البته شايسته است كه پس از ذكر صلوات، جمله «كَما صَلَّيْتَ عَلى إِبْراهيمَ وَآلِ إِبْراهيم» گفته شود، ولي گاهي به جهت اختصار اين جمله ترك مي‌شود، چنان كه خود پيامبر(ص) در روايت دوم به آن بسنده كرد.
گذشته از اين مي‌توان گفت جمله «كَما صَلَّيْتَ عَلي إِبْراهيمَ وَآلِ‌إِبْراهيم» جزء صلوات نيست، بلكه تعبيري است براي تعليم آن؛ يعني همان طور كه بر ابراهيم و آل او صلوات مي‌فرستيد بر محمّد و آل او نيز صلوات بفرستيد، و اين دو را از هم جدا نسازيد و شگفت آن كه در صحيحين و ديگر كتاب‌ها، نامي از صحابه به ميان نيامده، در صورتي كه اهل سنت به هنگام فرستادن درود كامل، صحابه را بر آل، عطف مي‌كنند و مي‌گويند: «وعلي آله وصحبه».
پاورقی
[1] . احزاب،٥٦.
[2] . صحيح بخاري:4/١١٨، كتاب بدء الخلق، و ج٢٧/٦ ، باب تفسير سوره احزاب، و ج١٥٧/٧، كتاب الاموات.
[3] . الصواعق المحرقه، ١٤٦.
مطالب مرتبط
- آیا شیعه اعتقاد به خیانت جبرئیل دارد؟
- کتابهایی که حضرت امیرالمؤمنین(ع) نوشت
- علت ذكر نشدن نام ائمه(ع) در قرآن
- چرا اهل سنت «حی علی خیر العمل» را از اذان خود حذف کرده اند