نوحه خوانی اصیل فرمی فراموش شده در ایام عزاداری امام حسین (ع)
عصر شیعه ـ آواهای مذهبی و مرثیه سرایی در طول تاریخ کشور های دارای تمدن خاورمیانه همیشه مورد توجه بوده به طوریکه با کنکاش روی مکتوبات و دست نوشته های تاریخی که به هزاره قبل میلاد برمی گردد می توان به اهمیت این بخش از فرهنگ مذهبی تمدن های بزرگ واقف شد .
متن های مرثیه های مورد استفاده در تمدن های بین النهرین به عنوان قدیمی ترین نوع این گونه موسیقایی مذهبی نشانگر جایگاه ویژه موسیقی مذهبی در میان جامعه های تمدن شرق است.
این مرثیه ها و زمزمه ها که در گذشته به منظور از دست دادن عزیزان بر اثر جنگ ، بیماری و . . . مورد استفاده قرار می گرفت با گذشت زمان و با بهره گیری از فرهنگ های مختلف که از آداب و رسوم مناطق سرچشمه می گرفت تبدیل شد به فرمهایی موسیقایی همچون نوحه که امروز با آن برخورد می کنیم.
با بررسی تالیفات، فرهنگ های لغت فارسی، برهان قاطع و مرجع های نوشتاری مربوط می توان به این مهم دست یافت که این واژه قبل از قرن 12 قمری به معنی گریه و زاری بوده و بعد از این تاریح به مرثیه هایی که به منظور از دست دادن عزیزان خواننده می شده اطلاق شده که هم زمان با اواخر دوران حکومت قاجار است .
نوحه خوانی تا همین چند دهه اخیر با توجه به دستاودرهای ارزشمند این فرم که حاصل یک تکامل چندصد ساله بود اجرا می شد اما باید گفت که فضای ایجاد شده برای نوحه خوانی در دهه های اخیر کمرنگ تر شدن ریشه های آن و برخورد سطحی با این مقوله را در بر داشته است .
انتقال نوحه در سالهای گذشته همچون دیگر فرهنگ های شفایی تمدن های شرقی به صورت سینه به سینه از استاد به شاگرد انتقال می یافت که این مهم موجب می شد ساختار آن کمترین آسیب را در طول سالها متحمل شود و همچنان بر اصل خود پایبند باشد .
نوحه های تازه نیز در جمع ذاکران و اساتید آن تولید می شده است که به فنون و اصول این شیوه اجرایی و داشته های گذشتگان در این خصوص آگاه بودند، برای مثال استاد برای یاد دادن نوحه به شاگرد خود با توجه به شعر و مضمون، آن دستگاه آوازی که باید اشعار در آن خوانده می شد را به شاگردانش می آموخت.
اما امروز مهمترین دغدغه موجود در نوحه خوانی آشنا نبودن مداحان با داشته های گذشته این فرم موسیقایی مذهبی است به طوریکه هرکسی به خود این اجازه می دهد تا در مدح وقایع دشت کربلا و مصائب امام حسین (ع) نوحه خوانی کند.
در گذشته مداح -نوحه خوان- ابیات کوتاهی را برای خوانده انتخاب می کرد و حاضران وی را همراهی می کردند ، که نوع فواصل و فرازو فرودهای آن بیشتر بر پایه دستاوردهای موسیقی
سنتی ایران استوار بود ، اما امروز می بینیم که مداحان با استفاده از ریتم های تند و اشعاری سطح پایین نوحه خوانی می کنند و هرچقدر هم که می گذرد سیر نزولی در سطح کیفی نوحه های ارایه شده سرعت بیشتری به خود می گیرد .
با گوش سپردن به نوحه های خوانده شده در تکیه ها و مساجد در این ایام آواهایی شنیده می شود که به جای اینکه احساس غم و اندوه را در مخاطبان تقویت کند کاملا برعکس آن عمل می کند که عمده نرین دلیل آن الگو برداری مداحان از داشته های موسیقی پاپ است.
نظارت ها نیز آنطور که باید در این خصوص انجام نمی شود تا عزاداران برای حضور در مراسم های مختلف در این ایام از داشته هایی که در فرهنگ و تاریخ خود بوده استفاده کنند نه آنکه با آوایی عزداراری و سینه زنی کنند که سنخیتی با فرهنگشان ندارد .